چگونه بد غذایی در کودکان را از بین ببریم؟

آیا فرزند شما هم فقط غذاهای خاص و محدودی را دوست دارد؟ و غذاهای سالم مثل سبزیجات را رد می‌کند؟ یا حتی حاضر نیست غذای جدیدی را امتحان کند؟ این رفتار کودک گرچه بسیار سخت و چالش برانگیز است اما دلیل بدغذایی در کودکان این است که تصورات کودکان از شیرینی و تلخی با ما متفاوت است. آن‌ها ممکن است به معنای واقعی کلمه چیزهایی را حس کنند که ما نمی‌توانیم و بالعکس. همچنین معمولا بچه‌ها نسبت به غذاهای جدید به‌ویژه در اوایل کودکی، رغبتی ندارند.

از این‌رو بدغذایی در کودکان یکی از موارد رایجی است که بیشتر والدین در مورد کودکان خود تجربه می‌کنند. اما آیا علت امتناع کودک از غذا خوردن فقط به همین موارد محدود می‌شود؟ آیا راهکارهایی برای حذف عادات بدغذایی کودکان وجود دارد؟ 

در این مقاله ضمن پاسخ به این سوالات، علل بدغذایی در کودکان در سنین مختلف، روانشناسی بدغذایی کودک و همچنین راهکارهایی برای رفع این مشکل را بیان خواهیم کرد.

علت بدغذایی در کودکان

عوامل مختلفی بر بدغذایی کودکان تاثیرگذار هستند. برای مثال برخی از کودکان به طعم غذا بسیار حساسند. در عین حال مواردی مانند بو، طعم و بافت غذا به آن‌ها کمک می‌کند تا درک بیشتری از غذا داشته باشند.

در واقع حساسیت به نشانه‌های شیمیایی و بافت غذا تا حد زیادی تحت تأثیر ژن‌های ما هستند. برخی از بچه‌ها ممکن است ژنوتیپ‌هایی را به ارث ببرند که باعث بدغذایی آن‌ها در موارد خاصی می‌شود.

آیا این بدان معناست که نمی‌توانیم به بچه‌ها کمک کنیم تا بر حساسیت‌هایشان غلبه کنند و یاد بگیرند که غذاهای جدید را بپذیرند؟ نه! برای مثال میزان تند خوردن ممکن است از جامعه‌ای به جامعه دیگر متفاوت باشد. مطالعات نشان می‌دهند که تجربیات فردی و شیوه‌های فرهنگی عوامل مهمی هستند که نحوه واکنش کودکان به غذا را شکل می‌دهند.

بیشتر بخوانید: مشکلات رفتاری کودکان

با این حال می‌توان مهم‌ترین علت بدغذایی در کودکان را این‌گونه طبقه‌بندی کرد:

بدغذایی در کودکان ۳ ساله

اگرچه مشکلات سلامتی مشخص‌ترین علت بدغذایی در کودکان به‌شمار می‌رود اما معمولا نادیده گرفته می‌شود یا به طور کامل مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. هنگامی که کودکان از نظر سلامتی دچار مشکل می‌شوند، واضح است که غذا خوردن آن‌ها نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

اما گاهی اوقات نشانه‌های ظریف‌تری وجود دارد که چندان به چشم نمی‌آیند. دو مورد از بزرگترین نشانه‌ها، رفلاکس معده و یبوست هستند. مواردی که تاثیر مستقیمی بر غذا نخوردن کودک دارند. 

اگرچه رفلاکس اسیدی معده در نوزادان رایج است، اما می‌تواند روی بچه‌های بزرگ‌تر نیز تأثیر بگذارد، حتی اگر در دوران نوزادی تشخیص داده نشده باشند. بررسی یبوست کودک شما نیز می‌تواند تغییر بزرگی در کمک به او در خوردن غذاهای جدید باشد. 

اگر فرزند شما هرگونه علامت فیزیکی دارد به متخصص اطفال مراجعه کنید، زیرا ممکن است مشکلات گوارشی دیگری داشته باشد. از دیگر مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آلرژی غذایی (۳-۵٪ کودکان)
• حساسیت‌های غذایی
• ازوفاژیت ائوزینوفیلیک (EoE)
• تاخیر در تخلیه معده
• ناهنجاری‌های فیزیکی در گلو، دهان یا روده
• گره‌های زبان، لب یا گونه

برخی از علائم که نشان می‌دهند کودک شما ممکن است هر یک از مشکلات پزشکی فوق را داشته باشد عبارتند از:

• خوردن فقط بخش‌های کوچک
• مشکل در بلع بافت‌های خشک یا زبر
• رد غذایی که قبلا دوست داشتند مانند شیر، ماست یا تخم مرغ
• خوردن مایعات نه غذای جامد
• نگه داشتن غذای جویده شده در دهان 

بدغذایی در کودکان دو ساله

برای بسیاری از کودکان، پردازش حسی نقش مهمی در امتناع آن‌ها از خوردن غذا و بدغذایی در کودکان دارد. به عبارت ساده، اگر احساس کنند که چیزی که در دهان یا دستانشان است زشت است، آن را نخواهند خورد.

گاهی کودک بافت یا شکل یک ماده غذایی را دوست ندارد و نمی‌خواهد آن را لمس کند، این مورد یک حالت دفاعی است. هنگامی که آن‌ها بافت‌های خاصی را در دهان خود می‌گذارند، علاقه‌ای به جویدن یا بلعیدن آن ندارند.

سرنخ‌هایی که نشان می‌دهد کودک شما ممکن است از خوردن غذاها به دلیل ورودی حسی خودداری کند عبارتند از: تهوع، اجتناب از دیدن، بو، لمس یا مزه مزه کردن یک غذای خاص.

بیشتر بخوانید: اختلال اضطراب اجتماعی کودکان و راهکارهای مقابله با آن

بدغذایی در کودکان یک ساله

در حالی که زمان‌های مکرر میان‌وعده غذایی یا نوشیدن شیر در طول روز می‌تواند اشتهای کودک را برای وعده غذایی بعدی از بین ببرد ولی برخی از بچه‌ها هرگز احساس گرسنگی نمی‌کنند یا نمی‌دانند سیری چیست.

  این مربوط به یکی از حواس پنهان به نام interoception است. اساسا، کودکی که درک ضعیفی دارد، علائمی معده خود درباره زمان غذا خوردن را تشخیص نمی‌دهد یا نشانه‌هایی دال بر سیری برای توقف غذا خوردن دریافت نمی‌کند. همین عامل می‌تواند نوعی بدغذایی در کودکان محسوب شود.

اضطراب

اکثر والدینی که بچه‌های بالای ۵ سال دارند، فکر می‌کنند که اضطراب عامل اصلی بدغذایی در  کودک ۵ ساله است ولی این مورد فقط یک دلیل بدغذایی در کودکان است. در این صورت، بچه ها اغلب جملات زیر را بیان می کنند:

من از خوردن اسپاگتی می‌ترسم چون ممکن است خفه شوم.

من واقعا می‌خواهم آن غذا را بخورم، اما ممکن است آلوده به میکروب باشد.

اگر در پیتزا سم باشد چه می‌شود؟

تاثیر والدین بر بدغذایی در کودکان

اگر کودکی برای غذا خوردن احساس فشار کند یا احساس کند که شما به عنوان والدین در زمان صرف غذا او را تحت نظر دارید، احتمالا غذا نمی‌خورد.

کودکان نوپا و خردسالان فشار را احساس می کنند. اگر در طول یک وعده غذایی به جای اینکه به آن‌ها اجازه دهید صرفا برای یک غذای دیگر به میز غذا بیایند، بیش از حد روی چیستی و مقدار چیزی که می‌خورند تمرکز کنید (در حالی که روی وعده غذایی خود تمرکز می‌کنید)، آن‌ها مضطرب می‌شوند و احتمالا در برابر خوردن مقاومت می‌کنند.

برای مثال ممکن است:

• غذا را به آن‌ها نزدیک کنید.
• مراقب هر حرکت آن‌ها باشید.
• مدام به آن‌ها نگاه کنید.
• به طور مداوم غذای نخورده را از ظرف خود خارج کرده و با غذای جدید جایگزین کنید.
• از کم خوردنشان صحبت کنید.
• سعی کنید با قاشق به آن‌ها غذا بدهید.

راه‌حل چیست؟

اجازه دهید کودک نوپایتان خودش غذا بخورد و با سرعت خودش وعده‌های غذایی را میل کند. تنوع غذایی زیاد در وعده‌هایی با مقادیر قابل کنترل فراهم کنید و اجازه دهید که مسئول این باشد که خودش انتخاب کند و میزان غذایی که می‌خواهد را بخورد. تمام تلاش خود را بکنید که روی فرزندتان متمرکز نشوید. بدانید غذا خوردن مستقل می‌تواند برای آنها سخت باشد، آرام بنشینید و با کل خانواده از جمله فرزندتان، گفتگو کنید.

اگر بتوانید در مورد زمان صرف غذا بیشتر به عنوان «زمان پیوند خانواده» فکر کنید تا «زمان غذا خوردن»، فرزندتان آنقدرها تحت فشار قرار نمی‌گیرد و برای امتحان کردن غذاهای جدید آماده‌تر خواهد بود.

بیشتر بخوانید: فحش دادن کودکان و راهکارهای مقابله با آن

بدغذایی در نوزادان

اغلب، اولین علائم زمانی ظاهر می‌شوند که والدین شروع می‌کنند به نوزادان غذای کودک بدهند. گاهی اوقات، این واکنش‌ها زمانی شروع می‌شود که حس چشایی بین ۱ تا ۲ سالگی رشد می‌کند. در مواقع دیگر، بچه‌های بزرگ‌تر می‌توانند حساسیت‌هایی نسبت به بافت و طعم داشته باشند که در دوران نوزادی وجود نداشت!

اگر کودک آزمایش‌های پزشکی، لوله‌های تغذیه، استفراغ شدید یا یک حادثه فیزیکی در داخل یا اطراف دهان/گلوی خود (حتی از دوران نوزادی) داشته است، ممکن است از اینکه چیزی به سمت دهانش بیاید بترسد و در آن ناحیه بیش از حد حساس باشد.

در طرف دیگر طیف حسی، یک کودک ممکن است نتواند غذا را در دهان خود به خوبی تشخیص دهد و به طور ناایمن مقدار زیادی غذا را مانند سنجاب در لپ‌های خود فرو کند.

این بچه‌ها معمولا نمی‌توانند غذا را خوب بجوند. غذاهای نرم که به راحتی قابل تشخیص نیستند (مثل پوره سیب زمینی، پنیر و غیره) را نیز دوست ندارند. چون نمی‌توانند آن را در دهان خود نگه دارند.

با نوزاد بدغذا چه باید کرد؟

گاهی اوقات طبیعی است که یک کودک نوپا از خوردن غذا امتناع کند. دلیل این موضوع نیز شکل‌گیری عادات غذایی عادی کودکان نوپاست. این بخشی از مرحله رشد آن‌هاست گرچه برای والدین مرحله سخت و پرچالشی است. اما بهتر است صبور باشید.

برای آن‌ها یک برنامه غذایی قرار دهید

هنگامی که کودک شما هنوز شیر می‌خورد، وعده‌های غذایی را طوری برنامه‌ریزی کنید که بین ۲ تا ۳ ساعت فاصله داشته باشند. از مصرف تنقلات یا سایر غذاها در بین وعده‌ها خودداری کنید تا وقتی زمان خوردن وعده اصلی می‌رسد، کاملا گرسنه باشد. 

وعده‌های غذایی کوچک به فرزند خود بدهید و سعی کنید از غذاهایی استفاده کنید که به نظر می‌رسد آن‌ها دوست دارند. اگر نمی‌دانید می‌توانید از مواد غذایی که بیشتر بچه‌ها دوست دارند، شروع کنید. مثلا از موادی استفاده کنید که بافت یتردی دارد و جویدن آن راحت‌تر است.

مکانی مخصوص را برای غذا خوردن در نظر بگیرید

غذا خوردن در مکان ثابت به کودکان کمک می‌کند تا با یک روال معمول سازگار شوند. در حالت ایده‌آل، بهترین مکان روی صندلی غذا است.

بگذار به هم بریزند!

بله، این بسیار مهم است، اگرچه برای مادران بسیار آزاردهنده است. کودکان نوپا باید تجربه کنند. به یاد داشته باشید که چگونه در مورد حساس بودن به بافت ها صحبت کردیم، این کار به آن‌ها کمک می‌کند در مورد بافت غذا حساس نباشند. هرچه بیشتر با بافت‌های مختلف بازی کنند و آنها را لمس کنند، ارتباط بیشتری با آن برقرار خواهند کرد. یک راه عالی برای انجام این کار بازی کردن و دادن مواد غذایی مختلف است تا بدغذایی در کودکان شکل نگیرد.

با هم غذا بخورید

حتی اگر در حال حاضر از غذا خوردن امتناع می‌کنند، بنشینید و در حالی که آنجا نشسته‌اند غذا بخورید، حتی برای چند دقیقه. روی این تمرکز کنید چرا که این کار برای آن‌ها صرفا یک تجربه مثبت است، حتی اگر فقط چند دقیقه با کودک نوپا صحبت کنید در حالی که او مقداری غذا در ظرف خود دارد.

برای مقابله با بدغذایی در کودکان، توجه و علاقه آن‌ها را جلب کنید

 وقتی کودک نوپای شما از خوردن غذایی که جلوی او گذاشته‌اید امتناع می‌کند، یکی از ترفندها برای جلب توجه او این است که چیزی را تغییر دهید. مثلا ظرف دیگری که رنگارنگ‌تر است را بیاورید و بگویید “اوه، چنگال هواپیما را می‌خواستی؟” سپس غذای آن‌ها را روی آن بگذارید و داخل سینی غذا قرار دهید. طوری رفتار کنید که انگار برایتان مهم نیست که کودک بهانه‌گیری می‌کند.

این گزینه همیشه کار نمی‌کند، اما بیشتر از آنچه فکر می‌کنید مفید است و ارزش امتحان کردن برای از بین بردن بدغذایی در کودکان را دارد. در تغییر برخی جنبه‌های کوچک غذا خلاقیت به خرج دهید تا تمرکز آن‌ها از امتناع یا گریه کردن به پذیرش غذایشان تغییر کند!

بیشتر بخوانید: خجالت کشیدن کودکان و راهکارهای مقابله با آن

از بشقاب تقسیم‌بندی شده استفاده کنید

کودکان نوپا نگران این هستند که غذایشان در صورت تماس با غذای دیگری خراب شود. تا حدی به این دلیل که بافت‌های مخلوط طعم متفاوتی دارند و جویدن آن‌ها ممکن است دشوارتر باشد، سبب می‌شود غذا را نخورند. همچنین نگران هستند طعم آن متفاوت باشد. بشقاب تقسیم به کودکان کمک می‌کند غذاها را به‌صورت مجزا ببینند و آن را بخورند. برای مثال خورش را در بخش جدایی از برنج بریزید.

غذاهایی برای کودکان نوپا بدغذا

در حالی که هر کودک نوپا منحصر به فرد است و انتخاب‌های غذایی خاص خود را دارد، اما به بعضی از غذاها تمایل بیشتری دارد. اما، اگر کودک نوپای شما هرگز غذاهای سفره نخورده است، بهتر است با غذاهای ترد و نرم شروع کنید.

بنابراین، به طور کلی، در اینجا برخی از ایده‌های غذایی خاص برای کودکان نوپای حساس وجود دارد:

• برش‌های نازک سیب
• حلقه‌های موز
• نخود فرنگی تازه
• ذرت تازه
• نان تست با کره
• رشته فرنگی ساده
• سوپ سبک
• نان‌های سالم

بیشتر بخوانید: ۱۰ راهکار برای انگیزه دادن به کودکان + بررسی دلایل بی‌انگیزگی در کودکان

سخن پایانی

بدغذایی در کودکان یکی از مشکلات رایجی است که از زمان شروع غذا خوردن کودکان خود را نشان می‌دهد. 

دلایل امتناع از غذا خوردن در کودکان متفاوت است و برای مثال علت غذا نخوردن کودک دو ساله با علت غذا نخوردن کودک ۱۱ ماهه همیشه یکسان نیست. مواردی مانند برخی از مشکلات سلامتی، اضطراب، علاقه نداشتن به بافت غذایی و غیره می‌تواند برخی از مهم‌ترین مواردی باشد که باعث بدغذایی در کودکان می‌شود.

اما استفاده از راهکارهایی مثل تعیین یک جایگاه ثابت برای غذا خوردن، استفاده از بشقاب‌های تقسیم، آزاد گذاشتن کودک در لمس غذاهای مختلف باعث کاهش بدغذایی در کودکان می‌شود.

 

 

منابع:

۵ Reasons Kids Refuse to Eat

۸ Things You Can Do When a Toddler Refuses to Eat

۱۰ Reasons Your Child Isn’t Eating at Meals (and What to Do!)