زمان مطالعه:۷ دقیقه
آموزش زیبایی و درک زیبایی ایده‌ای است که درک آن به طور قابل‌توجهی دشوار است. امروزه همه ما، مخصوصاً کودکان، مورد هجوم مفاهیم ضد زیبایی و ضدارزش‌ها هستیم. حتی در بعضی از مواقع، برخی از مفاهیمی که با زیبایی در تناقض هستند، تحت‌تأثیر عوامل گوناگون، به‌عنوان زیبایی شناخته می‌شوند. این عوامل انحراف‌های اخلاقی و ظاهری زیادی را در میان افراد مختلف به وجود آورده است.
اما انحراف از آنچه جامعه ما را اصلاح می‌کند، بدون رضایت ما آسان نیست. شهر، تغذیه، پوشش و سبک زندگی ما از مفهوم مطلق زیبایی فاصله گرفته و حس سرگردانی نسبت به همه چیز بیشتر شده است. به همین دلیل آموزش زیبایی به کودکان بسیار مهم است و به کمک این آموزش‌ها می‌توانیم آینده را به سمت زیباتر شدن سوق دهیم. در ادامه این مقاله از بنیاد سلاله، به راهکارها و نکات لازم برای آشناکردن کودکان با مفهوم زیبایی و کمک به آنها برای درک زیبایی می‌پردازیم.
درک زیبایی یکی از شایستگی‌های مهم فردی در کودکان
همان‌طور که در مقاله «شایستگی‌های فردی» اشاره کرده‌ایم، درک زیبایی یکی از مهم‌ترین شاخصه‌هایی است که به‌عنوان شایستگی در یک فرد شناخته می‌شود. مفهوم درک زیبایی و زیبایی‌شناختی به توانایی کودکان برای یافتن، درک‌کردن و ارزیابی عناصر مختلف زیبایی اشاره دارد. کودکانی که بهتر بتوانند زیبایی‌هایی مانند موسیقی، ترکیب رنگ‌ها، معماری و هر نوع هنر و زیبایی دیگری را تشخیص دهند، در واقع درک بالاتری از زیبایی‌ها دارند. تأثیر قدرت درک زیبایی در کودکان می‌تواند به شکل‌های مختلفی نمود پیدا کند که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
تقویت قدرت هنری
تقویت خیال‌پردازی
تقویت احساسات مربوط به ارزیابی و مقایسه
تقویت مهارت‌های ارتباط‌جمعی
رشد و تقویت عاطفی کودک
مقدمه‌ای بر آموزش درک زیبایی به کودکان
یکی از کارهایی که ما به‌عنوان والدین سعی می‌کنیم انجام دهیم، این است که به فرزندانمان یاد بدهیم که زیبایی و زیبایی‌شناسی را ارزش دهند. این اتفاق به طور طبیعی برای کودکان در سال‌های اولیه اتفاق می‌افتد؛ وقتی به ستاره‌ای که در آسمان می‌درخشد یا پرنده‌ای که در دوردست پرواز می‌کند، توجه کرده و مجذوب آنها می‌شوند. اما با افزایش سن و تحت عوامل مختلف، بیشتر و بیشتر ممکن است این مهارت را از دست بدهند. مهم این است که ما کودکان را تشویق کنیم تا به زیبایی‌ها و درک زیبایی توجه کنند. این کار می‌تواند در طول زندگی و مقابله با زمان‌های دشوار به آنها کمک کند.
می‌دانیم که اگر روز بدی را سپری می‌کنیم، اغلب مکث‌کردن برای تماشاکردن به محیط طبیعی اطرافمان به ما کمک می‌کند تا از آن بیرون بیاییم و روحیه خود را بالا ببریم. یا در داخل خانه، قرارگرفتن در یک فضای منظم و شیک به ما الهام می‌بخشد، ذهن ما را شفاف نگه می‌دارد و بهره‌وری ما را بهبود می‌بخشد.
درک زیبایی همچنین به کودکان می‌آموزد که به وسایل خود و خانه احترام بگذارند. آنها به‌آرامی با اسباب‌بازی‌های خود رفتار می‌کنند و همان‌طور که ما آنها را راهنمایی می‌کنیم، بدون تذکر مداوم شروع به قراردادن وسایل در جایی می‌کنند که به آن تعلق دارند. همچنین این کار استقلال را هم در کودکان تقویت می‌کند.
لازم به ذکر است که این نکات نه‌تنها به کودکان، بلکه به خود ما هم به‌عنوان بزرگسالان کمک زیادی می‌کند.
مفهوم زیبایی چیست؟
یکی از روان‌شناسان برجسته‌ای که به مفهوم زیبایی پرداخته است، آبراهام مزلو (Abraham Maslow) است. او به‌خصوص در نظریه خود با نام «هرم نیازها» به زیبایی به‌عنوان یکی از نیازهای مهم انسان اشاره می‌کند. مزلو زیبایی را در قالب تجربه‌هایی که فرد را به سطحی از تعالی و خلاقیت می‌رسانند، تعریف می‌کند. او زیبایی را بخشی از نیازهای عالی یا نیازهای خود – شکوفایی می‌داند.
در نگاه مزلو، زیبایی به شکل زیر بیان شده است:
زیبایی چیزی فراتر از ظاهر فیزیکی یا جاذبه‌های بصری است. زیبایی به‌عنوان یک تجربه عمیق و روان‌شناختی است که انسان را به حقیقت و معنا نزدیک‌تر می‌کند. انسان‌ها در مرحله خود – شکوفایی به دنبال تجربه‌هایی هستند که حس زیبایی، اتصال به جهان و احساسات عمیق در اوج خود قرار دارند.
به طور خلاصه، از دید مزلو، زیبایی بخشی از نیازهای انسانی برای تجربه کمال و تعالی است؛ چیزی که فراتر از ظاهر فیزیکی و به‌عنوان یک تجربه درونی و معنوی دیده می‌شود.
چگونه زیبایی را به کودکان آموزش دهیم؟
ازنقطه‌نظر آموزشی، حس زیبایی‌شناختی بیشتر در مورد ردیابی ویژگی‌های مثبت در زندگی واقعی کاربرد دارد. این حس منجر به تجربه زیبایی‌های واقعی می‌شود و به کودکان اجازه می‌دهد مهارت‌های اساسی مانند حس انتقادی در مورد چیزها و مسائل مختلف، افراد و موقعیت‌ها را کسب کنند. این یک حس عینی و ذهنی را تقویت می‌کند که کودکان را قادر می‌سازد تا هر چیزی را درک کنند.
زیبایی همراه با هنری است که بدین ترتیب ویژگی اصلی و در نتیجه قابل‌تشخیص بودن را به دست می‌آورد. آموزش زیبایی به معنای تمرکز بر اشیا و مفاهیم فیزیکی نیست؛ بلکه کودک را وادار می‌کند تا تفسیر شخصی نسبت به جهان را تجربه کند و حس بازتاب او را افزایش می‌دهد.
می‌دانیم که هنر سؤالاتی را ایجاد می‌کند که اغلب مخالف واقعیت هستند: این یک عنصر اساسی در آموزش کودک است که او را به سمت آگاهی و شناخت آنچه واقعی است و آنچه تخیل و انتزاع است هدایت می‌کند.
همان‌طور که گئورگ زیمل (Georg Simmel) بیان می‌کند، آنچه ما را در یک اثر هنری مجذوب می‌کند شکل آن نیست، بلکه مهم‌تر از همه فرایندی است که «زندگی» را شکل می‌دهد؛ مسیری که هر یک از ما به طور مشخص طی می‌کنیم. تجربه درک زیبایی ابزار قدرتمندی است که می‌تواند در ما عواطف و احساسات عمیقی را ایجاد کند که می‌تواند از طریق بیان ارتباط برقرار کند.
5 راهکار برای آموزش درک زیبایی به کودکان
در ادامه به راهکارها و نکات مهم برای آشناکردن کودکان با مفهوم زیبایی و افزایش شایستگی درک زیبایی در آنها اشاره می‌کنیم. این راهکارهای ساده به والدین و مربیان کمک می‌کند تا کودکانی را تربیت کنند که با زیبایی واقعی آشنا شده و بتوانند زیبایی‌های موجود در اطراف خود را به‌خوبی درک کنند.
- زیبایی‌هایی را که در اطراف خود می‌بینید به اشتراک بگذارید
با فرزندان خود در مورد ظاهر ابرها یا نحوه عبور نور از آنها صحبت کنید. در مورد بوی باران و اینکه چقدر باغ سرسبز و زنده به نظر می‌رسد صحبت کنید. وقتی در بازار هستید، به خوش‌رنگ بودن گوجه‌فرنگی‌ها یا زیبایی گل‌های فروش اشاره کنید. وقتی در خانه هستید در مورد اینکه اتاق آنها چقدر آرام و منظم (زمانی که مرتب شده!) و چقدر آرامش‌بخش است صحبت کنید.
- در مورد زیبایی چیزی که خلق می‌کنند صحبت کنید
هنگامی که فرزندتان یک ساختمان با اسباب‌بازی‌هایش می‌سازد، به علاقه‌تان به طراحی آن و فکری که برای ایجاد آن کمک کرده است، بگویید. اگر نقاشی را از مدرسه به خانه آوردند، در مورد زیبایی ظاهری رنگ‌ها در کنار هم صحبت کنید یا بگویید که داستان پشت آن را دوست دارید. اگر آنها در مورد شام کمک کردند، به این موضوع اشاره کنید که چقدر ظریف آن را تزیین می‌کنند و نمی‌توانید برای لذت‌بردن از آن صبر کنید.
- به کودکان بیاموزید چگونه به خانه و وسایل خود احترام بگذارند
قبل از هر چیز ما به‌عنوان والدین باید احترامی برای خانه خود قائل شویم. درک این موضوع برای کودکان کمی طول می‌کشد. اما اگر خانه‌مان را مرتب نگه داریم (بدون اینکه شبیه موزه باشد) و به وسایلمان توجه و احترام قائل شویم، بچه‌ها این کار را انجام می‌دهند و احتمالاً آن را تا سنین بزرگسالی خود ادامه می‌دهند. آنها شروع به قدردانی از سازمان و جایی می‌کنند که همه چیز در آن پیش می‌رود.
همچنین با وسایل کودکان با احترام رفتار کنید نه اینکه آنها را طوری در کمد قرار دهید که انگار ارزشی ندارند. تخت کودک را مرتب کنید و ذکر کنید که خوابیدن در شب چقدر راحت خواهد بود. منطقه بازی آنها را مرتب نگه دارید و در مورد زیبایی و سازماندهی این فضا و یافتن چیزهای آسان صحبت کنید.
- به کودکان کمک کنید مهربانی را درک کنند و متوجه آن شوند
یکی از مهم‌ترین فاکتورهای درک زیبایی، درک مهربانی است. برای همه ما مهم است که به مهربانی توجه کنیم و قدردان آن باشیم. مهربانی زیباست و دیدن آن در دنیای اطرافمان لذت‌بخش است. اگر یکی از دوستان کودک شما کاری را بادقت و مهربانی برای او انجام می‌دهد، در مورد اینکه چقدر مهربان بوده و چقدر حس خوبی به فرزندتان می‌دهد صحبت کنید.
اگر فرزندتان هنگام ناراحتی به خواهر یا برادرش دلداری می‌دهد، به او بگویید که چقدر خوشحال هستید از اینکه به برادر و خواهر خود محبت می‌کند. اگر در جمع هستید و کسی به دیگری کمک می‌کند، در مورد آن با فرزندتان صحبت کنید. این کار همدلی را به آنها می‌آموزد و توجه‌کردن و اهمیت‌دادن به احساس دیگران را برای او مهم جلوه می‌دهد.
- در مورد زیبایی یک تجربه صحبت کنید
توجه به احساس یک تجربه روزمره می‌تواند تا حد زیادی به شادی ما مرتبط باشد؛ بنابراین این بسیار مهم است که به فرزندانمان آموزش دهیم تجربیات زیبای روزانه را درک کنند. این روشی برای تمرین ذهن‌آگاهی است، بدون اینکه خیلی اجباری باشد.
وقتی میز را می‌چینیم آن را خاص می‌کنیم، یک سفره ساده‌روی میز بیندازید، یک شمع روشن کنید و موسیقی محیطی را که خانواده‌دوست دارد پخش کنید. در مورد اینکه چقدر میز زیبا و دلپذیر به نظر می‌رسد صحبت کنید.
اگر برای یک جشن کوچک مهمان دارید، پس از آن با فرزندان خود در مورد اینکه چقدر خاص و مفرح بوده است صحبت کنید. وقتی همه بچه‌ها مشغول بازی بودند، چراغ‌ها چقدر جادویی به نظر می‌رسید.
نکته مهم: کودکان نسبتاً شهودی هستند و زمانی که ما مسئله‌ای را به شکل واقعی مطرح می‌کنیم متوجه می‌شوند؛ بنابراین وقتی در مورد زیبایی نظر می‌دهید، مطمئن باشید که صمیمانه و ازته‌دل است. مسلماً برای این کار لازم است در ابتدا خودمان قدر زیبایی را بدانیم و به آن توجه داشته باشیم.
زیبایی را در چیزهای ساده بیابید
حس سردرگمی در مقایسه با ایده زیبایی بیشتر در کودکان احساس می‌شود. در واقع، آنها این دوره از تغییرات را در تقابل با آن ارزش‌ها و ریتم‌های زندگی که چند سال پیش پایه و اساس جامعه بود، زندگی می‌کنند. درک زیبایی را مورد چیزهای ساده‌ای مانند تجربه طبیعت در زندگی روزمره متبلور کنید.
ما باید زمانی را برای جستجوی زیبایی در زندگی روزمره، در سادگی طبیعت اختصاص دهیم. آن وقت تشخیص هر چیزی زیبا در اطرافمان آسان‌تر خواهد بود. در واقع هیچ دستورالعملی برای درک و یافتن زیبایی وجود ندارد. درک زیبایی اول‌ازهمه یک احساس است؛ یک احساس ذاتی که از قلب ما شروع می‌شود. قلب ما استعداد ذاتی این را دارد که حقیقت ناب چیزها را بشناسد و زیبایی را درک کند. اما برای تشخیص آن نیاز به تمرین داریم؛ بنابراین بسیار مهم است که به فرزندانمان کمک کنیم تا این حس درک زیبایی را تقویت کنند.
کودکان را به حس زیبایی تحریک کنید
حس زیبایی‌شناختی، به‌ویژه آگاهی از زیبایی، از عناصر مهم در تربیت کودک است. انگیزه زیبایی‌شناختی انسان ذاتی است، اما تمرین به کودک کمک می‌کند تا توانایی‌ها، محدودیت‌ها و رؤیاهای خود را کشف کند؛ بنابراین حس زیبایی را از طریق تحریک حواس پنج‌گانه به کودکان بیاموزید و فعالیت هنری را به لحظه‌ای از بیان آزادانه، کشف و آزمایش تبدیل کنید.
فعالیت‌های ساده و رایگان با کودکان مانند طراحی، رنگ‌آمیزی یا نقاشی بدون اعمال محدودیت انجام دهید. آنها را درگیر فعالیت‌های چند حسی مانند گوش‌دادن به موسیقی کنید. با آنها سروصدا و جیغ‌وداد ایجاد کنید. اجازه دهید کودک آزادانه با بدن خود زیبایی را بیان کند؛ مثلاً با کمک موسیقی.
ماشین‌های اسباب‌بازی بی‌فایده برای کودک بسازید. لازم نیست همه چیز را با پیروی از دستورالعمل‌های محدود فراخوانی کنید؛ بگذارید منطق و غریزه کودک با هم کار کنند.
غرق در طبیعت باشید؛ واقعی‌ترین عناصر زیبایی در طبیعت هستند. سعی کنید بدون ترس همه چیزهایی که برای بزرگسالان بدیهی به نظر می‌رسند را توضیح دهید و بگذارید کودک با آنها ارتباط داشته باشد؛ مانند حیوانات، علف‌ها، باران و… .
سخن نهایی
اما مهم‌تر از همه، به حرف‌های فرزندانتان گوش دهید و تعبیر آنها را بشناسید. در واقع، کودکان این توانایی را دارند که زیبایی را در همه جای دنیا تشخیص دهند، و مهم‌تر از همه، زیبایی را بسیار مسری کنند.
منابع:
چگونه به کودک بیاموزیم که قدر زیبایی را بداند؟
دیدگاهها