مدیریت پول به کودکان مهارتی است که به عنوان سواد مالی شناخته می‌شود. منظور از سواد مالی فقط شناخت پول نیست و مهارت‌های زیادی مثل مدیریت پول، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری و غیره را شامل می‌شود.
آموزش سواد مالی به کودکان یکی از مهارت‌هایی‌ست که در چند سال اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته و در بیشتر کشورهای دنیا در مدارس و نهادهای آموزشی به کودکان یاد داده می‌شود.
در این مطلب ضمن آشنایی با مفهوم پول به نقش والدین و همچنین مدرسه و مراکز آموزشی در یادگیری سواد مالی می‌پردازیم. همچنین چند راهکار عملی برای آموزش مدیریت پول را برای شما بیان می‌کنیم و در نهایت هم چند تصور رایج در مورد مدیریت پول به کودکان را بررسی خواهیم کرد.
آموزش مفهوم پول
بیشتر والدین بسیاری از عادات خوب و مهارت‌های مختلف مثل مسواک زدن دندان‌ها، خوردن غذای سالم و مهربانی و کمک به دیگران را از سنین کودکی به فرزندان خود آموزش می‌دهند. اما در کنار این مهارت‌ها، مهارت‌های اساسی دیگری مثل مدیریت پول به کودکان وجود دارند که آموزش زودهنگام به کودکان کمک می‌کند تا ارزش پول و نحوه مدیریت آن را بهتر درک کنند.
این آموزش‌ها به کودکان امکان می‌دهد قبل از بزرگسالی فرصت آزمون و خطا داشته باشند و مانع از اشتباهات و ریسک‌های جبران‌ناپذیر در بزرگسالی می‌شود.
اما آموزش پول به کودکان به گفتگو درباره آن محدود نمی‌شود. در واقع شما باید از روش‌های مختلفی برای آموزش مفهوم پول با توجه به سن کودک استفاده کنید.
برای مثال می‌توانید با آن‌ها در مورد اشکال مختلف پولی که استفاده می‌کنیم مثل سکه، اسکناس و کارت‌های اعتباری صحبت کنید. از آن‌ها بخواهید همه چیزهایی را که نیاز به خریدن و پرداخت پول دارند را تصور کنند (اسباب بازی، مواد غذایی، کوله پشتی و غیره).
فواید آموزش سواد مالی به کودکان
آموزش مدیریت پول به کودکان در سنین پایین دارای چندین مزیت است، از جمله:
- فرزندان شما ارزش پول را درک خواهند کرد و خواسته‌های آن‌ها از شما معقول‌تر خواهد بود. توضیح قیمت اقلام مختلف برای کودکان به آن‌ها کمک می‌کند تا به تدریج تشخیص دهند که چه چیزی در جامعه گران است و چه چیزی گران نیست.
- زمانی که ارزش کالا‌ها را درک کنند، وقتی هدیه یا جایزه می‌گیرند، بسیار قدردان‌تر خواهند بود.
- با یادگیری سواد مالی، کودکان آمادگی بیشتری برای جلوگیری از بدهی مالی و ورشکستگی در آینده خواهند داشت.
- بیشتر برای آینده برنامه‌ریزی کنند و هدفمندتر پول‌های خود را خرج خواهند کرد. مثلا تلاش می‌کنند که برای تعطیلات پس‌انداز یا پول‌های خود را در بانک سرمایه‌گذاری کنند.
سن مناسب یادگیری و مدیریت پول به کودکان
والدین اولین معلمان کودک هستند؛ پس عجیب نیست که سواد مالی نیز از خانه شروع شود.
بث کوبلینر، در کتاب خود با عنوان «کودک خود را از نظر سواد مالی نابغه پرورش دهید (حتی اگر خودتان نابغه نیستید) » به تحقیقاتی اشاره کرد که نشان می‌دهد کودکان در سن ۳ سالگی می‌توانند مفاهیم اساسی پول را درک کنند.
کودکان ابتدا از طریق مشاهده در مورد جهان یاد می‌گیرند و از بزرگسالان و بچه‌های بزرگتر از خود الگو برداری می‌کنند. همچنین سعی می‌کنند که رفتار آن‌ها را تکرار کنند.
وقتی بچه‌ها به سن ۵ یا ۶ سالگی می‌رسند، مفهوم تقسیم و جمع را درک می‌کنند. ابزار مفیدی که به آن‌ها کمک می‌کند، یاد بگیرند که چگونه هزینه‌های خود را بین خریدهای اضافی و خریدهای بلندمدت که نیاز به پس‌انداز دارند، اختصاص دهند. برای بچه‌های بزرگتر، می‌توانید توضیح دهید که چقدر از کمک هزینه خود را برای رسیدن به هدف خود باید پس‌انداز کنند. پس‌انداز بیشتر باعث می‌شود سریع‌تر به هدف خود برسند.
بسیاری از عاداتی که ما در بزرگسالی انجام می‌دهیم، به ویژه در مورد مدیریت پول در سن ۷ سالگی ایجاد شده‌اند. مواردی مانند برنامه‌ریزی از قبل، بودجه‌بندی، قرض و بازگرداندن آن، پس‌انداز و غیره عاداتی هستند که در کودکی ایجاد و سپس به زندگی بزرگسالی خود منتقل می‌شوند. عادات دیگری مانند مسئولیت‌پذیری تا سن ۹ سالگی ایجاد می‌شوند.
به طور کلی، دادن اطلاعاتی به کودکان در مورد نحوه خرج کردن پول به آن‌ها تجربیات ارزشمندی می‌دهد و اعتماد به نفس و توانایی آن‌ها را برای تصمیم‌گیری هوشمندانه افزایش می‌دهد.
نقش مدرسه، مهد کودک و نهادهای آموزشی در مدیریت پول به کودکان
پول بخشی از زندگی روزمره ما است و درک نحوه مدیریت پول مهارتی است که همه ما به آن نیاز داریم. آموزش مالی که شامل مدیریت اولیه پول و نحوه پس‌انداز پول برای آینده‌ای مطمئن است باید از سنین پایین شروع شود و در تمام مراحل زندگی ادامه یابد. تعداد کمی از مدارس ابتدایی، راهنمایی یا دبیرستان برنامه‌های جامع مالی شخصی ارائه می‌دهند. بنابراین شما به عنوان والدین مسئولیت زیادی در رابطه با نحوه آموزش و پیدا کردن مدارس و مراکز آموزشی مناسب خواهید داشت.
در گذشته، به نظر می‌رسید که نمرات بالا در امتحانات مهم‌ترین فاکتور برای دانش‌آموزان است. این در حالی‌ست که آموزش برخی از مهارت‌های زندگی به کودکان اهمیت زیادی دارند و باید در سبد درسی آن‌ها به عنوان یک برنامه جامع آموزشی قرار بگیرد. یکی از از مهارت‌ها سواد مالی و آموزش مدیریت پول به کودکان است.
چرا همه دانش آموزان به آموزش سواد مالی نیاز دارند؟
کودکان وقتی وارد بزرگسالی می‌شوند به مهارت‌های مالی نیاز دارند. این مهارت‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا در شرایط مختلف مثل موارد زیر بهتر عمل کنند.
- گرفتن وام‌های دانشجویی و اولین پرداخت وام آن‌ها
- انتخاب بانک یا اتحادیه اعتباری خود
- خرید اولین خانه خود
- ازدواج/برگزاری یک عروسی
- تولد فرزند
- خرید اقلام بزرگ (مثل لوازم خانه)
- پس‌انداز
- خرید ماشین
اگر کودکان در سنین مناسب سواد مالی را فرا نگیرند، در بزرگسالی و مواجه با چنین موقعیت‌هایی دچار دردسر خواهند شد و با چالش‌های زیادی مواجه می‌شوند.
جایگاه اقتصادی والدین و آموزش مدیریت پول به کودکان
کودکان با تماشای والدین خود چیزهای زیادی در مورد نحوه مدیریت پول یاد می‌گیرند. پس مراقب باشید که الگوی خوبی برای فرزندانتان باشید.
معمولاً والدینی که از نظر اقتصادی-اجتماعی در سطح بالاتر هستند، بیشتر فعالیت‌ها را با فرزندان خود انجام دهند و با آن‌ها در مورد منبع درآمد خانواده و همچنین نحوه مدیریت پول صحبت می‌کنند. این والدین می‌توانند به عنوان یک الگوی مالی خوب عمل کنند.
در مقابل والدینی با وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین‌تر معمولا در مورد مسائلی مثل وام گرفتن، تأثیر بدهی و نحوه پرداخت قبوض مختلف خانواده با فرزندان خود صحبت می‌کنند.
آنچه اهمیت دارد، این است که هر وضعیت مالی که دارید باید آموزش مدیریت پول به کودکان خود را جدی بگیرید. مثلاً برای فرزندتان پول تو جیبی در نظر بگیرید و اجازه دهید با آن خریدهای خود را انتخاب کند. آن‌ها را تشویق کنید که از قبل برای خرید برنامه ریزی کنند. پول تو جیبی به آن‌ها کمک می‌کند تا بودجه خود را نیز متعادل کنید، اما فقط تا جایی که می‌توانید به آن‌ها بدهید.
هر چه بیشتر فرزندتان را در بحث‌های مالی مشارکت دهید، احتمال یادگیری او بیشتر می‌شود.
راهکارهای عملی برای آموزش مفهوم و ارزش پول به کودک
به عنوان والدین، فرصت‌های زیادی برای شما وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها برای آموزش مهارت مدیریت پول به کودکان خود استفاده کنید. مثلا قبل از خرید مواد غذایی، با کمک کودک خود بودجه‌ای را برای آن در نظر بگیرید.
همچنین می‌توانید انتخاب‌هایی را در مورد ناهار مدرسه به کودکان بدهید. اگر پس از انتخاب آن‌ها پولی باقی ماند به آن‌ها اجازه دهید تا یک خوراکی را انتخاب کنند. برای کودکان بزرگتر هم می‌توانید بودجه لباس تعیین کنید و به آن‌ها کمک کنید تا خریدهای خود را انتخاب و مدیریت کنند.
چند نمونه راهکار عملی آموزش مدیریت پول به کودکان
چند راهکار عملی برای آموزش مدیریت پول به کودکان را به‌صورت موردی بیان خواهیم کرد:
- از فرزندتان بخواهید در کارهای خانواده مشارکت کند. کمک در خانه بخشی از در خانواده بودن است. برای یادگیری نحوه مدیریت پول به آن‌ها پول توجیبی بدهید.
- فرصت‌های درآمد اضافی را فراهم کنید. گاهی اوقات به فرزندتان فرصتی بدهید تا با انجام یک کار، درآمد کمی داشته باشد. به آن‌ها کمک کنید تصمیم بگیرند با پول اضافی که به دست می‌آورند، چه کنند.
- به فرزندتان یاد دهید پس‌انداز کند. فرایندی را برای پس‌انداز پول در یک قلک یا حساب بانکی تنظیم کنید. به طور منظم میزان پس‌انداز را کنترل کنید و با فرزندتان در مورد اهداف استفاده از پول خود صحبت کنید.
- در کنار آموزش مدیریت پول به کودکان، کمک مالی را هم آموزش دهید. فرزندتان را تشویق کنید لذت کمک کردن را یاد بگیرند.
- به کودک خود نشان دهید عاقلانه خرید و مصرف کند. قبل از اینکه فرزندتان چیزی بخرد، روش‌های جایگزین برای خرج کردن پول را به او بگویید. به آن‌ها بیاموزید قیمت و کیفیت محصولات فروشگاه‌ها را مقایسه کنند. در مورد اینکه چگونه تبلیغ‌کنندگان مردم را متقاعد می‌کنند تا محصولاتشان را بخرند، صحبت کنید و فرزندانتان را تشویق کنید که در مورد تبلیغات تجاری هوشیار باشند.
- مفهوم اعتبار را به فرزند خود آموزش دهید. وقتی فرزندتان بزرگتر شد و مفهوم اعتبار را درک کرد، به او اجازه دهید مقدار کمی پول اضافی از شما برای خرید عمده قرض کند. در مورد اینکه فرزندتان هر هفته چه مقدار از کمک هزینه هفتگی خود را بازپرداخت خواهد کرد، مذاکره کنید. سپس در مورد جمع‌آوری پول و پیگیری باقیمانده هر هفته تا زمان بازپرداخت بدهی مراقب باشید.
- ارزش سرمایه‌گذاری عاقلانه را به فرزندتان بیاموزید. وقتی فرزند شما به اندازه کافی بزرگ شد که نرخ بهره و نرخ بازده را درک کند، یک بازی سرمایه‌گذاری انجام دهید تا در مورد استراتژی‌های سرمایه‌گذاری جایگزین و ریسک‌های مالی بیاموزید.
- فرزندتان را در برنامه‌ریزی مالی خانواده مشارکت دهید. اجازه دهید فرزندتان ببیند که شما در حال برنامه‌ریزی بودجه، پرداخت قبوض، خرید دقیق و برنامه‌ریزی هزینه‌های عمده و تعطیلات هستید. انتخاب‌های مقرون به صرفه را توضیح دهید و به بچه‌ها اجازه دهید، در فرآیند تصمیم‌گیری خانواده شرکت کنند. یک هدف خانوادگی تعیین کنید که همه بتوانند برای رسیدن به آن تلاش کنند. این به معنی یک مجموعه کامل از آموزش مدیریت پول به کودکان است.
افسانه‌های غلط درباره آموزش مدیریت پول به کودکان
در مورد آموزش مدیریت پول به کودکان تصورات غلطی وجود دارد که باید به آن‌ها توجه کنید. چرا که این تصورات اشتباه مانع از یادگیری مباحث اصلی و کاربردی به کودکان خواهد شد. در ادامه چند نمونه از این اشتباهات را با هم بررسی خواهیم کرد:
- کودکان نیازی به کمک فوری در امور مالی ندارند
گاهی کودکان در موقعیت‌هایی قرار می‌گیرند که باید مسئولیت‌های بزرگسالی را بر عهده بگیرند. مثل کودکانی که در سنین بسیار پایین سرپرست خانواده می‌شوند. در این مرحله، کودک باید اصول اولیه نحوه مدیریت پول، نحوه پس‌انداز و چگونگی آماده شدن برای آینده خود را بداند. در عین حال کودکانی که در شرایط عادی هم قرار دارند باید سواد مالی را بیاموزند تا بتوانند در شرایط مختلف بدون کمک مالی مواردی که به آن نیاز دارند را خریداری کنند.
- کودکان و جوانان توانایی یادگیری در مورد امور مالی را ندارند
تصور نادرست دیگر این است که کودکان و جوانان فاقد آینده‌نگری هستند، علاقه‌ای به امور مالی ندارند و بیش از حد ساده‌لوح‌اند و ممکن است توسط افرادی که خدمات مالی ارائه می‌دهند، مورد سوء استفاده قرار گیرند. با این حال، مطالعات متعدد نشان داده در سن پنج سالگی، کودکان از قیمت محصولاتی که می‌خواهند، آگاه هستند و تا سن نه سالگی می‌توانند بین نیازها و خواسته‌ها تمایز قائل شوند.
- آموزش مالی خسته‌کننده است
آموزش مدیریت پول به کودکان و مباحث مالی اغلب به عنوان یک موضوع سخت و پیچیده به‌نظر می‌رسد. چرا که پول یک مفهوم انتزاعی است، به همین دلیل برخی تصور می‌کنند که کودکان اغلب نسبت به مدیریت پول علاقه‌ای ندارند. اما این تصور از آنجا ناشی می‌شود کودکان نمی‌دانند باید آموزش را از کجا شروع کنند. در واقع مشارکت نکردن کودکان در مسائل مالی اغلب به دلیل عدم تمایل یا ناتوانی بزرگسالان در کمک به کودکان در آموزش مالی است. با این حال زمانی که فرصت آموزش به کودکان داده شود تمایل دارند که در مورد مسائل مالی بیاموزند.
- فقط بزرگسالان می‌توانند کسب و کار موفقی را اداره کنند
یک تصور غلط رایج این است که یک کسب و کار موفق فقط توسط افراد بالغ ثروتمند ایجاد می‌شود. در حالی که هزاران کسب‌وکار وجود دارد که توسط کارآفرینان جوان هدایت می‌شوند و نسبت به رقبای بزرگسال خود برتری دارند. چرا که کارآفرینان جوان معمولا راه‌حل‌های نوآورانه‌ای برای مشکلات خود پیدا می‌کنند.
سخن پایانی
- در دنیای امروز سواد بخش‌های مختلفی دارد که یکی از مهم‌ترین وجوه آن سواد مالی‌ست. این مهارت اگر از سنین پایین به کودکان آموزش داده شود، تاثیر زیادی در مدیریت پول و برنامه‌ریزی‌های موفق مالی آن دارد.
- کودکان از سنین ۳ سالگی مفهوم پول را درک می‌کنند، در نتیجه آموزش‌ها می‌تواند پیش از مدرسه آغاز شود. در دبستان هم به‌عنوان یکی از مباحث درسی تدریس شود.
- مدیریت پول به کودکان کمک می‌کند تا آن‌ها با مفهوم پول، اعتبار، پس‌انداز، سرمایه‌گذاری آشنا شده و ارزش کالا و هدیه‌ها را درک کنند.
- والدین و محیط آموزشی با راهکارهای متفاوت مثل خرید کردن با کودکان، دادن وام به آن‌ها، آموزش پس‌انداز و غیره نقش مهمی در رشد سواد مالی و آموزش مدیریت پول به کودکان دارند.