نوزادان هم مانند کودکان ترس‌های مختلفی را تجربه می‌کنند که با علائمی آن را بروز می‌دهند. این ترس‌ها با بزرگ شدن به مرور از بین می‌رود ولی آشنایی ناکافی با عواملی که باعث ترس نوزاد می‌شود و همچنین واکنش نادرست به آن می‌تواند باعث ماندگاری ترس در نوزادان شود.
در این مقاله ضمن شناخت مفهوم ترس در نوزادان و نشانه‌هایی که از خود بروز می‌دهند، انواع ترس‌ها، روش‌های موثر برای رفع ترس نوزاد و همچنین نکاتی که باعث ماندگار شدن ترس در کودکان می‌شود را بررسی خواهیم کرد.
نشانه‌های ترس در نوزادان
در واقع کودکان در مراحل رشد به مرور یاد می‌گیرند که چگونه به استرس و ترس واکنش نشان دهند. بسیاری از رویدادهای استرس‌زا که یک بزرگسال به‌سادگی می‌تواند آن را مدیریت کند باعث ایجاد استرس در نوزادان می‌شود. در نتیجه، حتی تغییرات کوچک می‌تواند بر احساس امنیت کودک تأثیر بگذارد.
نوزادان از سنین پایین – از جمله چند ماه اول زندگی – دچار ترس می‌شوند. در جریان رشد، ترس آن‌ها با توجه به توانایی درک محیط اطرافشان تغییر می‌کند.
ترس در نوزادان معمولاً شامل صداهای بلند، افتادن، جدایی از والدین و همچنین حضور غریبه‌ها است. در این مرحله، نوزادان نمی‌توانند آنقدر دقیق بین اشیاء تمایز قائل شوند که با نگاه کردن به آن‌ها احساس ترس داشته باشند ولی با حواس دیگر خود ترس را به سادگی احساس می‌کنند.
انواع نشانه و واکنش‌های نوزاد نسبت به ترس
هنگامی که نوزاد خود را به طور ناگهانی پایین می‌آورید، نوزاد شما از این کار می‌ترسد چرا که احساس می‌کند در هوا رها می‌شود و هیچ حمایتی ندارد. وقتی می‌بینید کودک اندام‌هایش را دراز و دوباره آن‌ها را جمع می‌کند و کمر را قوس می‌دهد، می‌توانید نشانه ترس در نوزادان را ببینید.
اما پس از چند ماه، متوجه خواهید شد که کودک شما به جای این واکنش گریه می‌کند. این نوع ترس از بدو تولد شروع می‌شود و حدود ۵-۶ ماهگی به پایان می‌رسد.
در اواخر سال اول، نوزادان معمولاً مفهوم ماندگاری شی را درک می‌کنند. در این مرحله درک می‌کنند که حتی اگر جسمی در دید مستقیم آن‌ها نباشد، باز هم وجود دارد. بنابراین، وقتی اتاق را ترک می‌کنید، کودکتان همچنان شما را در ذهن دارد و از خود می‌پرسد که کجا رفته‌اید و چه زمانی برمی‌گردید. اگر به او بگویید که بیرون اتاق هستید، احساس ترس و اضطراب کمتری خواهد داشت.
در سن ۱سالگی، دور شدن از مادر ممکن است باعث اضطراب کودک شود. در این مرحله کودک بیشترین وابستگی را به والدین خود مخصوصا مادر دارد.
نکته‌های مهم درباره ترس ماندگار در نوزادان
ترس در کودکان نوپا اغلب نسبت به چیزهای مختلفی مانند رعد و برق، تاریکی، حیوانات، حمام کردن و خوابیدن احساس نگرانی یا ترس می‌کنند. در اینجا چند راه برای کمک به آن‌ها برای مقابله با ترس در نوزادان وجود دارد:
- احساسات را تصدیق و تأیید کنید
اغلب اوقات گفتن جملاتی مانند «چیزی برای ترسیدن وجود ندارد»، «نترس» یا حتی «نگران نباش» آسان است. اما وقتی ترس‌های بچه‌ها را نادیده می‌گیریم، در واقع آن‌ها را رها می‌کنیم تا خودشان با چیزی ناراحت‌کننده کنار بیایند. باید ترس‌های کودک نوپای خود را بشناسید و تأیید کنید (خواه منطقی باشند یا نه). اگر کودک شما بگوید: «وای! کوسه‌ها ترسناک هستند!» جای تعجب نیست که او نمی‌خواهد وارد وان شود! می‌توانید به او بگویید که کوسه‌ها در اقیانوس زندگی می‌کنند و هرگز آن را در وان پیدا نخواهید کرد.» این کار احساس آسایش قابل توجهی به کودک می‌دهد.
- درباره ترس‌ها صحبت کنید
بیشتر ترس‌ها حتی برای بزرگسالان، از ناشناخته‌ها سرچشمه می‌گیرند. تاریکی یا رفتن به پزشک می‌تواند بسیار ترسناک باشد. عمدتاً به این دلیل که فرزند شما نمی‌داند قرار است که چه اتفاقی بیفتد. کودکان نوپا تخیل باورنکردنی دارند. اگر آن‌ها چیزی را نمی‌فهمند، یا نمی‌دانند که باید انتظار چه چیزی را داشته باشند، به راحتی احساس ترس می‌کنند.
ترس در نوزادان را به کمک خود آن‌ها کشف کنید. او به چه چیزی فکر می‌کند؟ او فکر می‌کند که ممکن است چه اتفاقی بیفتد؟ سوال پرسیدن، به شما کمک می کند تا پاسخ‌ها را پیدا کنید. این پاسخ‌ها به او کمک می‌کند تا احساس امنیت بیشتری نسبت به آنچه انتظار دارد، داشته باشد. حتی می‌توانید موقعیت‌هایی را که او احساس ترس می‌کند را با یک بازی شبیه‌سازی کنید.
- برای فرزندتان آرام و مطمئن باشید
احتمالاً متوجه شده‌اید که کودک نوپایتان در موقعیت‌های خاص به دنبال نشانه‌ای از شماست. به عنوان مثال، وقتی با یک فرد جدید ملاقات می‌کنید، ممکن است قبل از اینکه واکنشی نشان دهد، واکنش شما را بررسی کند. این روشی است که کودک شما برای اینکه بداند فردی که به او اعتماد دارد، آرام و مطمئن رفتار می‌کند، حتی اگر از شرایط مطمئن نباشد. بنابراین، اگر شجاع عمل کنید، برای او راحت تر خواهد بود که خودش هم شجاع باشد.
- صبور باشید
متأسفانه هیچ کلمه، عبارت یا عمل جادویی وجود ندارد که ترس در نوزادان را به طور کامل از ذهن آن‌ها پاک کند. کمک به کودک نوپا برای غلبه بر ترس به زمان و صبر زیادی نیاز دارد. همچنین به یاد داشته باشید که برای غلبه بر ترس‌ها، قدم‌های کوچک بردارید.
ارتباط نوزاد با کودک، طبیعت، والدین و محیط اطراف
نوزادان، بسیار وابسته به والدین خود به دنیا می آیند. در دو سال اول زندگی، نورون‌های بزرگ مغز رشد می‌کند. رشد مغز نوزادان (و همچنین رشد اجتماعی، عاطفی و شناختی آن‌ها) به پیوند محبت‌آمیز یا رابطه دلبستگی با یک مراقب اصلی، معمولاً والدین بستگی دارد. بی‌توجهی، ناسازگاری والدین و فقدان محبت می‌تواند منجر به مشکلات سلامت روان در بلند مدت (و بروز مشکلاتی مثل ماندگاری ترس در نوزادان) شود.
از طرف دیگر روابط کودکان، نحوه نگرش آن‌ها به جهان را شکل می‌دهد و بر همه زمینه‌های رشد آن‌ها تأثیر می‌گذارد. کودکان از طریق روابط با والدین و سایر اعضای خانواده، دنیای خود را یاد می‌گیرند.
روابط به کودکان اجازه می‌دهد خودشان را بیان کنند؛ گریه، خنده، سوال و پاسخ به این واکنش‌ها اطلاعات بسیار مهمی در مورد اینکه جهان چگونه است به کودکان می‌دهد.
به عنوان مثال، وقتی کودک شما غرغر می‌کند و شما محبت‌آمیز و ملایم پاسخ می‌دهید، به کودک خود کمک می‌کنید در مورد ارتباطات، رفتار و احساسات بیاموزد.
همچنین به فرزند خود نشان می‌دهید که افراد دیگر در مقابل چگونه رفتار خواهند کرد. اگر کودک شما روابط مهربانانه و محترمانه‌ای را در اطراف خود ببیند، یاد می‌گیرد با دیگران مهربان و محترمانه رفتار کند.
شیوه‌های ابراز ترس در نوزادان
نوزادان تنها چند ساعت پس از تولد واکنش‌های متفاوتی به احساسات مختلف از جمله ترس نشان می‌دهند. در ادامه این واکنش‌ها و ترس در نوزادان را در ماه‌های مختلف بررسی می‌کنیم.
۴ تا ۵ ماهگی:
نوزادان در این سن متوجه تفاوت بین عبارات احساسی منفی مانند ترس، غم و عصبانیت می‌شوند.
6 تا 7 ماهگی:
نوزادان، تازه شروع به درک معنای چهره ترسناک بین ۵ تا ۷ماهگی می‌کنند. به طور کلی، نوزادان ۷ ماهه به چهره‌هایی با حالت‌های ترسناک توجه بیشتری می‌کنند.
۸ تا ۱۲ ماهگی:
تقریباً در همان زمانی که معنی چهره ترسناک را درک می‌کنند، شروع به گفتن عبارات ترسناک و سایر رفتارهای مبتنی بر ترس می‌کنند. مانند چسبیدن به والدین، ایجاد صداهای ناراحت کننده یا دور شدن از ترس. در این سن، ترس در نوزادان نسبت به غریبه‌ها بسیار رایج است، حتی اگر آن «غریبه» یک پرستار بچه جدید یا یکی از اعضای فامیل باشد که کودک شما به خوبی او را نمی‌شناسد.
۹ تا ۱۲ ماهگی:
کودکان یک ساله می‌توانند معنای چهره ترسناک را به عنوان نشانه‌ای از خطر درک کنند. آن‌ها از این اطلاعات برای رفتار خود در موقعیت‌های جدید استفاده می‌کنند. برای مثال، اگر مادران پس از ارائه یک اسباب‌بازی جدید به نوزادان دست خود را فشار دهند، کودکان ۱۲ ماهه زمان کمتری را صرف بازی با این اسباب‌بازی می‌کنند.
چه ترس‌هایی از نوزاد همراه افراد می‌ماند؟
به طور کلی یک مؤلفه ژنتیکی در وراثت در رابطه با ترس در نوزادان و اضطراب آن‌ها وجود دارد، اگرچه الگوبرداری از والدین نیز در این زمینه نقش دارد. کودکان مهارت‌های اجتماعی شدن را از والدین و خانواده خود می‌آموزند. برای مثال هنگامی که کودکان شاهد تشدید خلق و خوی والدین در واکنش به یک رویداد استرس‌زا یا ترسناک هستند، می‌آموزند که این یک واکنش مناسب به ترس است.
در واقع فوبیاها به خودی خود ارثی نیستند و رفتارها و پاسخ‌های اضطرابی والدین را به سرعت یاد می‌گیرند.
ترس‌ها بخشی طبیعی از دوران کودکی هستند. اما آیا ممکن است که ترس در نوزادان و اضطراب‌های کودکی به یک فوبیای واقعی تبدیل شوند؟
ترس‌هایی که ممکن است در بزرگسالان به عنوان فوبیا شناخته شوند (مانند ترس از تاریکی، صداهای بلند یا حتی حمام کردن) در کودکان به عنوان فوبیای واقعی در نظر گرفته نمی‌شوند.
اگر والدین به تدریج به کودکان نشان دهند که چگونه می‌توانند بر هر چیزی که می‌ترسند غلبه کنند، با رشد کودک، ترس‌ها به مرور در آن‌ها از بین می‌رود. در غیر این صورت ترس‌هایی مثل ترس از تاریکی یا صدای بلند می‌تواند در آن‌ها نهادینه شود.
متخصصان اطفال اعتقاد دارند که بعضی از بچه‌ها در مورد صداها، شلوغی‌ها، غریبه‌ها و تاریکی اضطراب واقعی دارند. اما این یک فوبیا نیست و شما می‌توانید با همکاری یکدیگر به از بین بردن این ترس کمک کنید. بنابراین از تبدیل شدن ترس در نوزادان به یک فوبیای واقعی در آینده جلوگیری خواهید کرد.»
در واقع یک راه‌حل ساده این است که؛
به ترس احترام بگذارید، به آن رسیدگی کنید و مانع از نهادینه شدن ترس در کودک شوید.
ترس‌های وسواسی در کودکان
به یاد داشته باشید که ترس در نوزادان بخش طبیعی از بزرگ شدن است. با این حال، اگر احساس می‌کنید ترس کودک نوپایتان خیلی زیاد است، دو علامت خطر اصلی وجود دارد که باید مراقب آن‌ها باشید:
- اگر کودک بر عامل ترس خود وسواس داشته باشد. مثلاً او منشأ ترس خود را چندین بار در روز بیان می‌کند و برای مدت طولانی بر آن متمرکز شده است.
- مانع پیشرفت یا لذت بردن او از زندگی است. به عنوان مثال بیرون از خانه بازی نمی‌کند یا در جشن تولد شرکت نمی کند زیرا از سگ‌ها می‌ترسد.
اگر کودک شما این دو زنگ خطر را دارد، برای رفع آن می‌توانید از متخصص اطفال کمک بگیرید.
روش‌های موثر برای رفع ترس در نوزادان
ترس در نوزادان در سال اول طبیعی است. با این حال بهتر است که دست کمکی به کودک خود دراز کنید تا بتواند بر آن‌ها غلبه کند. کارهای زیادی وجود دارد که می توانید برای کاهش ترس کودک انجام دهید که در ادامه برخی از این راهکارها را بیان خواهیم کرد:
- ترس‌های کودک خود را بشناسید و بپذیرید
با پذیرش ترس در نوزادان، می‌توانید با آن‌ها همدردی کنید. به عنوان مثال، زدن بوق ماشین ممکن است برای شما نگران کننده نباشد، اما کودک شما را می ترساند. باید درک کنید که این اولین تماس کودک شما با چنین صدایی است. کودک خود را نزدیک نگه دارید و با کلمات تشویق کننده او را آرام کنید.
- برای اضطراب جدایی، بازی طراحی کنید
بیشتر نوزادان و کودکان نوپا اضطراب جدایی دارند. پس از ۱۲ ماهگی می‌توانید برای کاهش اضطراب جدایی، بازی‌هایی را انجام دهید. برای مثال، اتاق را برای مدت بسیار کوتاهی ترک کنید و دوباره به آن بازگردید. کم کم مدت زمان ترک اتاق را از چند ثانیه تا چند دقیقه بیشتر کنید. تا زمانی که بخواهید واقعاً اتاق را ترک کنید. کودک شما به این کار عادت می‌کند که وقتی شما از اتاق بیرون رفته‌اید، در نهایت برمی‌گردید.
- به ترس در نوزادان اهمیت بدهید
قبل از رسیدن به یک سالگی، کودکان از چیزهایی می‌ترسند که ممکن است برای شما بی اهمیت به نظر برسد. وظیفه والدین شما این است که در کنار آن‌ها باشید تا بتوانند این مرحله را پشت سر بگذارند. باید اطمینان حاصل کنید که چیزهایی را که به نظر آن‌ها ترسناک می‌آیند، بی‌اهمیت جلوه نمی‌دهید.
- کودک را مجبور نکنید با ترس خود مقابله کند
اشتباه دیگری که بسیاری از والدین انجام می‌دهند، این است که کودک را مجبور می‌کنند با ترس خود روبرو شود. به عنوان مثال، کودک شما ممکن است از حیوان خانگی به دلیل صدای بی‌وقفه آن بترسد. اگر او را مجبور کنید که در یک اتاق با سگ تنها بماند، این کار کمکی به کودک نمی‌کند. در برخی موارد، سگ ممکن است از روی کنجکاوی به سمت نوزاد بیاید. این کار فقط ترس از سگ‌ها را عمیقاً در روان کودک شما تقویت می‌کند.
- اجازه دهید، کودکان ترس‌ها را درک کنند
اجازه دهید کودکتان خودش بفهمد که صداها بی ضرر هستند. به این ترتیب، او برای پذیرش سایر صداها به عنوان بخشی از محیط عادی عمل کند.
نکات اصلی ترس در نوزادان
- ترس به عنوان یکی از اصلی‌ترین احساسات در انسان، از بدو تولد شکل می‌گیرد. نوزاد تازه متولد شده برای شناخت بهتر جهان، واکنش‌های طبیعی نسبت به مسائل مختلف دارد که گاهی به شکل ترس بروز می‌کند.
- به‌عنوان والدین، هرچقدر نسبت به ترس‌های طبیعی در نوزادان و کودکان آگاه‌تر باشیم، می‌توانیم راهکارهای درست آن را در مواجه با رفتار کودک به‌کار بگیریم.
- این ترس‌ها شامل ترس از تاریکی، خیس شدن، جدایی از والدین، صداهای بلند، افتادن و غیره است که به مرور و با رشد نوزاد از بین می‌رود.
- در صورتی‌که ترس در نوزادان ماندگار شده یا به‌صورت غیرمنطقی ادامه پیدا کند، به‌عنوان والدین باید ضمن مشاوره با متخصص کودکان برای رفع آن تلاش کنید.