متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد افزایش این موضوع هستیم که کودکان و نوجوان‌ها به شکل غیرطبیعی مضطرب و نگران هستند. بدتر از آن این است که بسیاری از بزرگترها هم راهکارهای مقابله با اضطراب در کودکان و نوجوانان را نمی‌دانند و همین موجب تشدید این مشکل در فزرندانمان شده است.
استرس و اضطراب در کودکان به عنوان یک مسئله مهم و حیاتی شناخته می‌شود. اگر این استرس و اضطراب به حدی برسد که فرزند شما با مشکلات مختلف مواجه شود، این ممکن است تأثیرات جدی بر روی زندگی او داشته باشد. موضوع کاهش استرس در کودکان امری است که والدین و مربیان باید به آن اهمیت ویژه‌ای بدهند. اگر به موقع به فکر رفع اضطراب کودک خود نباشید، او ممکن است در مواجهه با چالش‌های زیادی، همچون حضور در محیط مدرسه یا شرکت در جوامع بزرگ‌تر، با مشکلات دیگری مواجه گردد. بنابراین اگر متوجه شدید که فرزند شما علائم اضطراب دارد و نشانه‌های اضطراب را در او تشخیص دادید، مهم است که برای کاهش استرس کودک و درمان اضطراب در وی، اقدامات لازم را هرچه سریع‌تر انجام دهید. در ادامه این مقاله مهمترین اقدامات و راهکارها برای کاهش اضطراب در کودکان و نوجوانان بیان می‌شود.
اضطراب در کودکان
اضطراب در کودکان به وضعیتی اطلاق می‌شود که با نگرانی، ترس یا استرس شدید در کودکان همراه است و ممکن است تأثیرات منفی بر روی زندگی روزمره، رفتار و عملکرد تحصیلی آنها داشته باشد. این وضعیت ممکن است به صورت کوتاه‌مدت یا بلندمدت ظاهر شود و از نظر شدت و تأثیرات آن بر کودکان متنوع باشد.
بر اساس تحقیقات انجام شده، به شکل متوسط، 10 تا 20 درصد از کودکان در دوره مدرسه رفتن با علائم اضطراب روبرو می‌شوند. همچنین، گزارشات و تحقیقات انجام‌شده توسط موسسه ملی سلامت روان نشان می‌دهد که 25 درصد از نوجوانان سن 13 تا 18 سال به طور مکرر با اضطراب و استرس مواجه خواهند شد. این استرس و اضطراب در کودکان ممکن است از دلایل گوناگونی ناشی شود. برخی از علل مهم استرس در کودکان عبارتند از: طلاق و تعارضات خانوادگی، فشارهای تحصیلی، فشارهای اجتماعی و مسائل مشابه دیگر.
علائم اضطراب و ترس در کودکان
برای درک بهتر راهکارهای مقابله با اضطراب در کودکان و نوجوانان، در ابتدا باید یا اضطراب و استرس و نشانه‌های وجود آن در کودکان به خوبی آشنا باشیم. نشانه‌های اضطراب در کودکان بسیار متنوع است و ممکن است در هر کودکی علائم متفاوتی نسبت به دیگر کودکان داشته باشد. در این بخش به شکل مختصر برخی از مهمترین علایم اضطراب در کودکان را بیان می‌کنیم.
- نگرانی‌های مداوم: کودک ممکن است در مورد مسائل کوچک یا حتی بی‌اهمیت نگران شود.
- ترس‌ها و فوبیاها: ترس از موارد خاص مانند تاریکی، جدایی از والدین، حیوانات یا وضعیت‌های خاص.
- تغییر در عادات غذایی یا خواب: اضطراب می‌تواند تأثیراتی بر عادات روزانه مانند تغذیه و خواب داشته باشد.
- نوتروپی و هایپراکتیویته: برخی از کودکان ممکن است در مواجهه با اضطراب، بیش از حد فعال شوند یا به وضعیت نوتروپی (ساکنی یا بی‌حرکتی) وارد شوند.
- مشکلات در مدرسه: عدم تمرکز، مشکلات در ارتباط با همکلاسی‌ها یا افت در عملکرد تحصیلی ممکن است ناشی از اضطراب باشد.
- تغییرات در رفتار: ممکن است کودک در مواجهه با اضطراب، تغییرات در رفتار از جمله خودآزاری، خشم یا انزوا نشان دهد.
- علایم دیگر: در بعضی از موارد علائمی مانند سردرد، اختلالات رفتاری، درد قفسه سینه و موارد مشابه هم گزارش شده است.
اضطراب در کودکان می‌تواند از عوامل ژنتیکی، محیطی یا ترکیبی از این دو ناشی شود. درمان اضطراب معمولا با ترکیبی از مشاوره روان‌شناختی، پشتیبانی خانواده و در برخی موارد، ممکن است به کمک داروها صورت گیرد.
راهکارهای مقابله با اضطراب در کودکان و نوجوان‌ها
راهکارهای مقابله با اضطراب در کودکان و نوجوانان و روش‌های کنترل استرس ممکن است شامل اقدامات مختلفی باشد که به عنوان یک ترکیب مؤثر به کار گرفته می‌شوند. در ادامه، برخی از این راهکارها را ذکر می‌کنیم.
- مشاوره روان‌شناختی:
مشاوره تخصصی از جانب متخصصان روان‌شناسی می‌تواند به کاهش اضطراب و استرس کودکان کمک کند. همچنین ارتباط برقرار کردن با مشاور می‌تواند فرآیند بهبود روانی را تسریع کند.
- پشتیبانی خانواده:
اعضای خانواده می‌توانند با اظهار حمایت و ایجاد محیط حمایتی و مطمئن‌تر برای کودکان، به کاهش استرس کمک کنند. برگزاری جلسات خانوادگی برای بحث و حل مسائل مشترک می‌تواند ارتباطات را تقویت کرده و احساس امنیت در کودکان را افزایش دهد.
- ایجاد تحولات در محیط:
ایجاد محیط آموزشی و تفریحی مناسب و برخورد مثبت معلمان و همکاران مدرسه می‌تواند به کاهش فشارهای تحصیلی و اجتماعی کودکان کمک کند.
- فعالیت‌های ورزشی:
ورزش‌ها و فعالیت‌های جسمانی می‌توانند به تخلیه انرژی و کاهش تنش کمک کنند و از این طریق می‌توانند منجر به بهبود حالت روحی و عملکرد شناختی کودکان شوند.
- آموزش مهارت‌های مدیریت استرس:
آموزش مهارت‌های مدیریت استرس به کودکان و نوجوانان مثل تمرکز، تنفس عمیق و آگاهی از احساسات، می‌تواند آنها را در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا آماده‌تر کند.
- تنظیم بهینه زمانی:
اطمینان حاصل کردن از وجود زمان کافی برای استراحت و بازی، بدون فشار وظیفه‌ای و اجبار، در کنترل استرس نقش موثری دارد.
- اطلاع‌رسانی به والدین:
اطلاع‌رسانی به والدین در مورد نحوه تشخیص و مدیریت اضطراب کودکان باعث ایجاد همکاری برای حل مشکلات می‌شود.
- برخورد مناسب با مسائل تحصیلی:
متاسفانه در سال‌های اخیر تحصیل برای کودکان و نوجوانان در جامعه ما تبدیل به یکی از عوامل اصلی اضطراب شده است. در مورد رفتارهای صحیح و اشتباه در مورد تحصیل کودک لازم است که والدین و مربیان اطلاعات کافی کسب کنند و از رفتارهای اشتباه و تحمیل فشارهای بیش از حد و استرس‌زا به کودکان خودداری کنند. حمایت از کودکان در مواجهه با فشارهای تحصیلی، استفاده از راهکارهای کنترل استرس امتحان در کودکان و ارائه کمک‌های لازم برای مدیریت آنها یکی از راهارهای اساسی در مقابله با اضطراب است.
- اهمیت دادن به نقش مشاوره:
بهترین فرد برای حل مشکلات روانی چه در کودکان و چه در بزرگترها، روان‌شناس است. در صورت نیاز، مشاوره علمی می‌تواند به کودکان و نوجوانان کمک کند تا با مشکلات و اضطراب‌های خود مقابله کنند و به راه‌حل‌های مؤثر دست یابند. خوشبختانه در سال‌های اخیر باورهای نادرست در مورد مراجعه به روان‌شناس در سطح جامعه کاهش یافته است و کمتر از گذشته شاهد گاردگیری در مقابل مراجعه به روان‌شناس هستیم.
- آشنایی با رفتارهای کمک‌کننده برای والدین:
به عنوان دهمین راهکار از راهکارهای مقابله با اضطراب در کودکان و نوجوانان، لازم است بدانید که والدین نقش زیادی هم در ایجاد ترس و اضطراب در کودکان دارند و هم در کنترل آن. در ادامه کارهایی که والدین باید برای کنترل اضطراب کودک انجام دهند، ذکر شده است.
نقش والدین در مقابله با اضطراب کودکان
متاسفانه در بسیاری از موارد علت اصلی تشکیل و رشد اضطراب و استرس در کودکان و نوجوان‌ها، نحوه برخورد و رفتار والدین با آنها بوده است. لازم به ذکر است که در بعضی از موارد حتی نیت خیر والدین نیز ممکن است در صورتی که با روش اشتباه عملی شده باشد، موجب رشد اضطراب کودکان شده باشد. با این وجود، مهمترین مرکز کنترل ترس و اضطراب کودکان هم محیط خانواده است و خانواده‌ها و والدین نقش زیادی در مقابله با این اضطراب‌ها دارند. در ادامه راهکارهای مقابله با اضطراب در کودکان و نوجوان‌ها برای خانواده‌ها ذکر می‌شود.
نقش اصلی والدین کمک به کنترل اضطراب در کودکان است!
هدف اصلی والدین کاهش یا از بین بردن اثرات اضطراب در کودکان نیست، بلکه هدف اصلی این است که به آنها کمک کنند تا ویژگی‌های مدیریتی نسبت به اضطراب خود را رشد دهند.
با اینکه هیچ کدام از ما خوشحال نیستیم که کودکی را ناراحت ببینیم اما بهترین اقدام والدین برای حمایت از کودکان در مواجهه با اضطراب، اقدام به حذف استرس نیست؛ به‌علاوه بهتر است والدین اقدامات مداخله‌ای و درمانی انجام ندهند چرا که این کار در حیطه وظایف روان‌شناس و مشاور است و نیاز به دانش تخصص دارد. به جای آن، والدین در این شرایط قرار است با انها همدلی کنند. خود والدین نیز باید بهترین عملکرد را در مواقع تنش‌زا داشته باشند. همچنین، اطلاعات نشان می‌دهد که اضطراب با گذشت زمان می‌تواند به‌طور طبیعی و کم‌کم کاهش یابد؛ پس کافی است بتوانیم در نقش والدین کودک، از ایجاد اضطراب بیشتر پرهیز کنیم.
کنترل خواب کافی و مناسب کودک و نوجوان توسط والدین
کمبود خواب می‌تواند بر رفتار و حتی حالت روحی کودکان تأثیرگذار باشد. برای بهبود این وضعیت می‌توانید برای فرزند خود ساعت خواب مناسب تعیین کنید و به طور مرتب قبل از خواب برایش داستان بخوانید. این فعالیت باعث افزایش حالت آرامش در فرزندتان می‌شود. خواب کافی نه تنها می‌تواند استرس و اضطراب را کاهش دهد، بلکه به شیوه‌ای درست به تربیت کودکان خوش‌اخلاق کمک می‌کند.
از کودک خود بخواهید ترس‌های خود را بیان کند
دانستن علت اصلی ترس و اضطراب، یکی از مهمترین گام‌ها در راهکارهای مقابله با اضطراب در کودکان و نوجوانان است. با توجه به اینکه والدین بیشترین ارتباط را با کودک دارند و از نظر عاطفی نیز نزدیک‌ترین فرد به او هستند، بهتر و راحت‌تر می‌توانند علت ترس کودک خود را بشناسند. این شناخت در مراحل بعدی درمان توسط متخصص، کمک زیادی به او می‌کند. پس لازم است که والدین از روش‌های شناخت علل اضطراب کودک آگاهی داشته باشند.
چگونه علت ترس کودک را بشناسیم؟
اگر فرزندتان اظهار کند که از چیزی ترسیده یا نگران است، به او نگویید اصلا چنین چیزی نیست و تو نباید نگران باشی. این کار شما به جای کاهش استرس و اضطراب فرزندتان، ممکن است باعث شود که او بخواهد در مورد ترس‌ها و نیازهایش با شما حرف نزند. او ممکن است فکر کند که شما او را درک نمی‌کنید یا به او اهمیت نمی‌دهید.
به جای اینکه ترس و نگرانی را بپوشانید، می‌توانید از او بپرسید چرا از این موضوع ترسیده یا نگران شده است. سپس با احترام و توجه به احساسات و تجربیاتش، در مورد این ترس‌ها و نگرانی‌ها صحبت کنید. در نهایت، راهکارهای مناسبی برای کاهش یا از بین بردن این ترس‌ها و نگرانی‌ها پیشنهاد دهید و تأکید کنید که در کنار او برای حل مشکلاتش حاضر هستید.
کمک به کودک برای حل مشکل تنش‌زا
پس از درک احساسات فرزند خود، به بهترین شکل ممکن به حرف‌های او گوش دهید و او را در حل مشکلات و موضوعاتی که ممکن است منجر به نگرانی، استرس و اضطراب او شده باشند، یاری کنید. از فرزندتان بخواهید کمک کند تا راه‌حل‌های موثری برای مسائل خود پیدا کند. حضور فعال شما و ایفای نقش در حل مشکلات فرزند، به تنهایی می‌تواند باعث کاهش استرس و اضطراب او گردد.
مطرح کردن مشکلات بزرگ خانواده و والدین پیش کودک ممنوع است!
اگر به صورت مداوم مسائل و نگرانی‌های خود را با کودکتان به اشتراک می‌گذارید، احتمالا باعث می‌شود که او به شدت نگران و مضطرب شود. کودکان توانایی تحمل برخی از مشکلات و سختی‌ها را به اندازه بزرگترها ندارند، و بحران و نگرانی شما ممکن است تأثیر منفی بر روی حالت روحی و احساسات فرزندتان بگذارد. حتی اگر اطلاعاتی از مشکلات شما به فرزندتان منتقل شود، سعی کنید او را آرام کنید. با بیان اینکه مشکل مطرح شده جزئی است و شما برای آن راه‌حل‌های زیادی در نظر دارید، می‌توانید اثرات نگرانی، استرس و اضطراب را از فرزندتان دور کنید. احتمالا می‌دانید که یکی از بزرگترین علل ایجاد و تشدید اضطراب در کودکان، زمانی است که شاهد دعوا، جدل، اختلافات و مراحل جدایی والدین خود هستند. بنابراین می‌توان گفت که اصلی‌ترین مورد از راهکارهای مقابله با اضطراب در کودکان و نوجوانان، جلوگیری از ایجاد تنش در آن‌هاست.
خلاصه راهکارهای مقابله با اضطراب در کودکان و نوجوانان
در این مقاله سعی کردیم به شکل خلاصه و مفید، راهکارهای مقابله با اضطراب در کودکان و نوجوانان را ارائه دهیم. در نهایت به عنوان کلام آخر، خواهشمندیم که به فرزندتان کمک کنید تا با استرس‌ها، نگرانی‌ها و اضطراب‌هایی که در ذهنش دارد، کنار بیاید.
کاهش استرس در کودکان به حفظ سلامتی جسمی و روانی آنان کمک خواهد کرد. هرگز نگرانی‌های کودکتان را کم اهمیت یا بیش از حد مهم جلوه ندهید. این موضوعات ممکن است برای شما به نظر ساده آیند، اما در دنیای کودکان، هر مشکل یا نگرانی به یک ابعاد بزرگ‌تر تبدیل می‌شود. از این جهت، برخوردی داشته باشید که فرزندتان حس کند استرس و نگرانی‌هایش را واقعا درک می‌کنید. با تلاش، صبر و آرامش، می‌توانید به کاهش اضطراب کودک خود کمک کنید. اگر به تنهایی نتوانستید به درمان استرس کودکان بپردازید، بهتر است حتما از خدمات مشاوره کودک بهره‌مند شوید. مشاوره کودک با ارائه راهکارهای موثر و متناسب با شخصیت کودک شما، می‌تواند به او در کاهش استرس کودکانه کمک کند.
دیدگاهها