یکی از مهمترین موضوعاتی که امروزه در سطح جهانی بررسی می‌شود عوامل اجتماعی و اقتصادی دخیل در روانشناسی کودک است. علاوه بر عوامل خانوادگی و محیطی، یکسری موارد مهم اقتصادی و اجتماعی نیز وجود دارند که می‌توانند در آینده و خلق‌وخوی کودک تاثیر گذاشته به همین دلیل امروزه توسط روانشناسان به‌وفور مورد بررسی قرار می‌گیرند.
همواره مطالعه این عوامل به مشاوران و والدین کمک می‌کند تا بتوانند از آنها استفاده مثبتی کنند و بهترین اقدامات را برای ایجاد تاثیر مثبت آن روی کودکان انجام دهند. برای اینکه با عوامل اجتماعی و اقتصادی دخیل در روانشناسی کودک آشنا شوید تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
نقش عوامل اجتماعی در روانشناسی کودک
یکی از موضوعات مهمی که امروزه در سطح وسیع بررسی می‌شود تاثیر عوامل اجتماعی در روانشناسی کودک است. در حال حاضر عوامل و موارد مختلفی وجود دارند که می‌توانند روی شکل‌گیری رفتار و شخصیت کودکان نقش داشته باشند.
این موارد ریشه در اجتماع و روابط با دیگران داشته و می‌تواند تاثیرات قابل توجهی روی رشد کودکان به وجود بیاورند. در ادامه برخی از این موارد را با یکدیگر بررسی می‌کنیم:
1. تعامل و همدلی اجتماعی
تعامل و همدلی اجتماعی شامل حمایت اشخاص از کودکان، تنظیم رفتار اجتماعی، ایجاد دوستی و حفظ آن است. حفظ روابط بین اشخاص با کودکان به آنها این فرصت را می‌دهد که خود را با محیط هماهنگ سازند و بتوانند ارتباط موثری با پیرامون خود برقرار کنند. علاوه بر این، توجه به همدلی و تعامل اجتماعی در کودکان از آسیب‌رسیدن به آنها جلوگیری می‌کند.
2. رشد هویت
در سنین آغاز کودکی، کودکان دختر یا پسر با عضویت در گروه‌های اجتماعی یا قومی حس هویت می‌کنند و به عبارتی در آنها هویت ایجاد می‌شود. آغاز احساس همدلی و مسلط‌بودن بر خود در این دوره یکی از جنبه‌های مهم رفتار و شخصیت کودکان است که از مهمترین عوامل اجتماعی در روانشناسی کودک به حساب می‌آید.
3. شناخت اجتماعی
یکی دیگر از عوامل در روانشناسی کودک را می‌توانیم شناخت اجتماعی معرفی کنیم. کودکان در دوران کودکی موقعیت و جایگاه اجتماعی خود را درک می‌کنند. آنها به مقایسه جایگاه اجتماعی و اخلاقی خود با دیگران اقدام کرده و یکسری الگوهای اجتماعی پایدار با افراد دیگر تشکیل می‌دهند. این موارد باعث می‌شود تا کودکان در طی زمان بتوانند رفتار خود را با توجه به برخورد دیگران یا شناخت اجتماعی تنظیم کنند.
4. پردازش هیجانات روزانه
از دیگر عوامل اجتماعی و اقتصادی دخیل در روانشناسی کودک می‌توانیم به پردازش هیجانات روزانه به‌عنوان یکی از عوامل اجتماعی اشاره کنیم. پرداختن به هیجاناتی مثل خشم، ترس و حسادت سبب می‌شود تا کودکان از زندگی خود لذت ببرند و برای فعالیت‌های مختلف در جامعه آماده شوند. این موضوع نقش مهمی در افزایش رابطه آنها با دیگران دارد و می‌تواند بعد اجتماعی کودکان را تا حدودی شکل دهد.
5. رابطه با همسالان
تعامل با همسالان برای رشد اجتماعی کودکان بسیار مهم است تعاملات مثبت با همسالان می‌تواند توانایی‌های اجتماعی همکاری و همدلی را در کودکان ارتقا دهد. بااین‌حال ممکن است یکسری از این تعاملات سبب تاثیرات منفی روی کودکان شود مثلا قلدری یا طرد شدن می‌تواند منجر به پریشانی عاطفی و ایجاد پیامدهای روانشناختی منفی به مدت طولانی شود.
6. حمایت والدین و اطرافیان
و در آخر معمولا والدین و اطرافیان بیشترین نقش را در رشد هیجانی و اجتماعی کودکان دارند و می‌توانند حس پرورش و پیشرفت را نسبت به دیگران در کودکان پرورش دهند.
پیشنهاد: مقاله تاثیر فرهنگ بر رشد کودک را هم حتما مطالعه نمایید.
آیا عوامل اجتماعی در جامعه‌پذیری و رشد کودکان نقشی دارد؟
یکی از مهمترین عوامل اجتماعی در روانشناسی کودک را می‌توانیم جامعه‌پذیری و نقش آن در تحولات روحی و روانی کودکان معرفی کنیم. بسیاری از روانشناسان باور دارند که مهارت‌های اجتماعی نقش به‌سزایی در شکل‌گیری شخصیت و بعد روانی کودکان داشته و این موضوع غیرقابل‌انکار است. معمولا کودکانی که توانایی‌های ضروری جهت برقراری رابطه اجتماعی بین‌فردی را یاد نگرفته‌اند منزوی، پرخاشگر و تندخو هستند.
به عبارتی رشد اجتماعی را می‌توانیم به‌عنوان یکی از مهمترین بخش‌های رشد همه‌جانبه کودکان معرفی کنیم که بر اساس محیط و شرایط مورد نظر تاثیرات مثبت و منفی زیادی روی کودکان اعمال کرده و می‌تواند در تعیین شرایط و وضعیت آنها در بزرگسالی نیز نقش مهمی داشته باشد.
با در نظر گرفتن عوامل اجتماعی و اقتصادی دخیل در روانشناسی کودک و بررسی دقیق موارد اجتماعی می‌توانیم بگوییم که تنها والدین مسئول شکل‌گیری شخصیت و رفتارهای اجتماعی کودکان نیستند و افراد دیگر نیز در این زمینه تاثیرات زیادی دارند.
برخی از متخصصان در این حوزه باور دارند بهداشت روانی کودکان و انجام حمایت‌های قانونی و اجتماعی در برابر کودکان از مهمترین مواردی است که نیاز به سرمایه‌گذاری دارد و می‌تواند از ایجاد بسیاری از مشکلات اجتماعی در کودکان جلوگیری کند.
نقش آموزش و پرورش و محیط مدرسه روی روانشناسی کودک
یکی از موضوعاتی که در مورد عوامل اجتماعی به‌طور گسترده مورد بررسی قرار می‌گیرد نقش مدرسه و آموزش و پرورش روی روانشناسی کودک است. ترکیب کلاس، منابع و کیفیت درس می‌تواند بر نتایج یادگیری تاثیرات فراوانی بگذارد. به عبارتی شاید هیچ محیط اجتماعی را به اندازه مدارس نتوانیم موثر بر روان کودک در نظر بگیریم.
به‌طور کلی عوامل اجتماعی و اقتصادی دخیل در روانشناسی کودک به‌حدی قوی هستند که نیاز است همه آنها به‌صورت جزئی و کامل بررسی شوند که یکی از مهمترین آنها را می‌توانیم مدرسه و نوع آموزش معرفی کنیم. کلاس‌های فراگیر که نیازهای مختلف یادگیری را در خود جای می‌دهند باعث رشد مثبت کودکان می‌شوند.
آیا رسانه‌ها و فناوری نقشی روی روانشناسی کودک دارند؟
در عصر دیجیتال قرار گرفتن کودک در معرض رسانه‌های اجتماعی و فناوری می‌تواند بیشترین نقش را روی رشد شناختی و اجتماعی آنها بگذارد. بسته به نوع محتوایی که والدین اجازه تماشای آن را به کودکان می‌دهد، این کار می‌تواند تاثیرات مثبت یا منفی روی کودک گذاشته و منجر به ایجاد تعاملات اجتماعی یا اختلالات شناختی می‌شود.
در صورتی که محتوای رسانه‌ای مثبت باشد می‌تواند بهترین نقش را روی وضعیت روانشناسی کودکان از جمله تعاملات اجتماعی آنها بگذارد. اما در صورتی که محتوای رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منفی باشد تاثیرات بدی روی جنبه اجتماعی آنها گذاشته و می‌تواند سبب کاهش تعاملات و ایجاد مشکلات رفتاری مختلف شود.
نقش عوامل اقتصادی در روانشناسی کودک
علاوه بر عوامل اجتماعی در روانشناسی کودک بررسی عوامل اقتصادی در روانشناسی کودک نیز از اهمیت بالایی برخوردار است که امروز در سطح وسیع مورد بررسی قرار می‌گیرد. سلامت روانی کودکان از مهمترین شاخص‌ها در جهان است که نیاز است به‌صورت تخصصی به آن پرداخته شود.
بسیاری از بیماری‌های روحی و اختلالات به وجود آمده در بزرگسالی ریشه در کودکی دارد زیرا کودکان نسبت به عوامل محیطی تاثیرپذیر بوده و این موضوع می‌تواند روی شخصیت آنها بیشترین تاثیر را بگذارد.
یکی از این موارد را می‌توانیم شرایط اقتصادی خانواده‌ها معرفی کنیم که طبق اطلاعات جمع‌آوری شده و تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده، مشکلات اقتصادی می‌تواند تاثیرات منفی زیادی را روی سلامت روانی کودک داشته باشد. به‌طور کلی عوامل اجتماعی و اقتصادی دخیل در روانشناسی کودک می‌توانند حداکثر تاثیر را روی آینده او داشته باشند.
برای مثال عوامل اقتصادی دارای شاخه‌های مختلفی است که دو دسته اصلی آن به صورت زیر بررسی می‌شود:
1. نقش شرایط اقتصادی خانواده بر توانایی‌های اجتماعی
این گزینه می‌تواند تاثیرات مختلفی روی رشد کودک داشته باشد مثلا اگر کودکی از نظر اقتصادی شرایط بدی داشته باشد ممکن است نسبت به دیگر هم سن‌وسالان خود که شرایط اقتصادی بهتری دارند نتواند به اندازه کافی رشد کند. در این مواقع با غنی‌سازی فرهنگی و مالی که کودک در آن زندگی می‌کند می‌توان شانس موفقیت او را بالا برد.
2. نقش شرایط اقتصادی خانواده روی توانایی‌های رفتاری و شخصیتی
شرایط اقتصادی می‌تواند روی توانایی‌های رفتاری و شخصیتی کودکان نیز تاثیر داشته باشد. مثلا توانایی‌های یک کودک در برقراری ارتباط اجتماعی یا حل مسئله با دیگران رابطه مستقیمی با شرایط اقتصادی او دارد و می‌تواند متغیر باشد.
رابطه درآمد خانواده و عملکرد روانی کودک
یکی از موضوعات بسیار مهمی که در حوزه عوامل اقتصادی در روانشناسی کودک مورد بررسی قرار می‌گیرد رابطه درآمد خانواده و وضعیت روانی کودک است. به طور کلی رابطه مستقیمی میان میزان پولی که والدین به دست می‌آورند و عملکرد فرزند آنها در دوران‌های مختلف مخصوصا در زمان مدرسه وجود دارد.
طبق تحقیقات انجام شده کودکانی که در خانواده‌های با درآمد کم زندگی می‌کنند در مدرسه عملکرد پایین‌تری دارند و از سلامت پایین‌تری نسبت به فرزندان خانواده‌های ثروتمند برخوردار هستند. این موضوع باعث کاهش فرصت‌های شغلی در آنها شده و باعث می‌شود تا آنها در زمان بزرگسالی درآمد کمتری داشته باشند.
علاوه بر این، یکی دیگر از عوامل اجتماعی و اقتصادی دخیل در روانشناسی کودک مربوط به رژیم غذایی نامناسب و عدم دسترسی به برخی خدمات و کالاها است و این موضوع باعث کاهش رشد کودکانی می‌شود که از نظر اقتصادی ضعیف هستند. در بیشتر مواقع کودکانی که دارای والدین بیکار هستند یا والدین آنها از نظر مالی ضعیف است صرفا شانس زندگی محدودتری داشته و از مشکلات استرس و عزت نفس رنج می‌برند.
بهترین راه‌ها برای کاهش اثرات مخرب اقتصاد منفی روی وضعیت روانی کودکان
یکسری اقدامات موثر و مفید برای کاهش اثرات عوامل اقتصادی در روانشناسی کودک وجود دارد که با در نظر گرفتن آنها و انجام این اقدامات می‌توان تا مقدار زیادی اثرات مخرب وضعیت بد اقتصادی را روی کودکان کاهش داد. این راه‌ها عبارت‌اند از:
1. توجه به سلامت روانی کودکان
اولین اقدام برای کاهش اثرات مخرب وضعیت بد اقتصادی خانواده این است که به سلامت روانی کودکان توجه شود. برای مثال با ارائه یکسری راهکار و پشتیبانی و صحبت با کودک می‌توان به او کمک کرده تا فشار فقر و نیاز تا حدودی از روی برداشته شود و این کار می‌تواند در پیشگیری از ایجاد مشکلات مخرب روحی و روانی، بیشتری نقش را داشته باشد.
2. کمک به کودکان برای انجام فعالیت‌های ورزشی و فرهنگی
بسیاری از کودکانی که درگیر فقر و مشکلات اقتصادی و خانوادگی هستند اما در فعالیت‌های ورزشی و فرهنگی شرکت می‌کنند، می‌توانند آینده بهتری نسبت به دیگر کودکان مشابه خود داشته باشند. این کار می‌تواند نقش مهمی نیز در بهبود روحیه آنها داشته باشد.
3. حمایت مالی
همانطور که گفته شد از مهمترین عوامل اجتماعی و اقتصادی دخیل در روانشناسی کودک، مشکلات بد مالی و اقتصادی است به همین دلیل برای پیشگیری از به‌وجود آمدن یکسری مشکلات و اختلالات روحی و کمک به این افراد بهتر است تا جایی که امکان دارد از آنها حمایت مالی کنید مخصوصا این موضوع برای کودکان کار بیشتر صدق می‌کند.
چرا بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی دخیل در روانشناسی کودک اهمیت دارد؟
ممکن است این سوال برای شما ایجاد شود که چرا بررسی عوامل اجتماعی یا عوامل اقتصادی در روانشناسی کودک اهمیت دارد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که با بررسی این موارد می‌توان درک بهتری از شرایط روحی و جسمی کودکان به دست آورده و می‌توان بهترین روش‌های ممکن برای برطرف کردن مشکلات آنها را متوجه شد.
به عبارتی با در نظر گرفتن موارد ذکر شده می‌توان رفتارهای غیرطبیعی را در آنها شناسایی و هرچه سریع‌تر نسبت به ریشه‌کن‌کردن آنها اقدام کرد. مشکلات اجتماعی و اقتصادی نه تنها روی بزرگسالان تاثیر منفی دارند بلکه می‌توانند تاثیرات مخرب بیشتری را روی کودکان اعمال کنند.
به همین دلیل امروزه بسیاری از متخصصان حوزه کودک و نوجوان و روانشناسان به بررسی این عوامل پرداخته و بر رفع آنها تاکید بسیار زیادی دارند. همچنین همه سعی و تلاش این افراد این است که خانواده‌ها را از وجود این مشکلات آگاه و در شرایط بحرانی مانند شرایط اقتصادی بد از فرزندآوری زیاد جلوگیری کنند.
علاوه بر این بسیاری از والدین یا مربیان با بررسی عوامل اجتماعی در روانشناسی کودک می‌توانند شرایطی را فراهم کنند تا اجتماع و دیگران بتوانند بهترین تاثیر را روی کودک و بهبود تعاملات اجتماعی او داشته باشند.
سخن پایانی
در این مقاله برای شما در مورد عوامل اجتماعی و اقتصادی دخیل در روانشناسی کودک صحبت کردیم و مهمترین موارد اجتماعی و عوامل اقتصادی را که می‌توانست در این زمینه به شما کمک کند را توضیح دادیم.
در نظر داشته باشید برای پیشگیری از ایجاد مشکلات مختلف برای کودکان در بزرگسالی و به‌وجود آمدن یکسری اختلالات روحی و جسمی خطرناک، باید تمام عوامل اقتصادی و اجتماعی را به‌طور کامل مطالعه کنند و بهترین اقدامات را برای پیشگیری از عوارض و مشکلات آن در کودکان خود به کار ببرید.
منابع:
دیدگاهها