ترس، یکی از احساسات طبیعی انسانی است که در برخورد با خطرهای واقعی یا تهدیداتی که احتمال وقوع دارند، به ما کمک میکند تا از خطرات دوری جوییم و از خودمان در مقابل آنها محافظت کنیم. اما وقتی که این ترس به اندازهای شدید میشود که به اختلالی در زندگی روزمره تبدیل شود، آنگاه از حالت طبیعی خود خارج میشود و اختلالی را ایجاد میکند.
فوبیا در واقع یکی از اختلالات اضطرابی است که میتواند برای کودکان و نوجوانان، عواقب جبرانناپذیری داشته باشد. از ترس از حیوانات گرفته تا ترس از موقعیتهای اجتماعی و حتی ترس از تاریکی، فوبیاها در این گروه سنی میتوانند بسیار چالشبرانگیز باشند.
اما آیا ما واقعا میدانیم فوبیا چیست؟ آیا ما میتوانیم به درستی تفاوت بین ترس طبیعی و فوبیا را بشناسیم؟ و مهمتر از همه، آیا میدانیم که چگونه میتوانیم به کودکان و نوجوانان کمک کنیم که با این ترسها روبرو شده و آنها را مدیریت کنند؟
در این مقاله، به بررسی اینکه فوبیا و انواع آن در کودکان و نوجوانان چیست میپردازیم و مفاهیم اساسی فوبیا، علل و عوامل مؤثر در شکلگیری آن در این گروه سنی، انواع مختلف فوبیاها و راهکارهای مدیریت و درمان آنها را بررسی میکنیم.
تعریف فوبیا؛ منظور از فوبیا چیست؟
فوبیا به عنوان یک اختلال روانی تعریف میشود که با ترس یا اضطراب شدید و غیرمعقول در مواجهه با شی، موقعیت، یا وضعیت خاص همراه است. این ترس معمولا به گونهای شدید است که فرد مبتلا به آن احساس اضطراب، استرس و ناتوانی در مواجهه با موقعیت یا شی مرتبط با فوبیا دارد. فوبیا میتواند اثرات منفی بسیاری، از جمله محدودیتهای در زندگی روزمره، اختلال در روابط اجتماعی و کاهش کیفیت زندگی بر فرد داشته باشد.
در افراد مبتلا به فوبیا، ترس و اضطراب بیش از حد در مواجهه با شی یا موقعیت مشخص وجود دارد که به طور غیرمنطقی و غیرقابل کنترل میتواند زندگی روزمره آنها را تحتتأثیر قرار دهد. به عنوان مثال، فرد ممکن است از شی یا وضعیتی که برای اکثر افراد غیرترسناک است، مانند ارتفاع، حیوانات، یا حتی مواجهه با مردم در مکانهای عمومی، به شدت بترسد. فوبیا ممکن است منشأ ژنتیکی یا محیطی داشته باشد و معمولا با مشکلاتی همچون اختلالات اضطرابی و افسردگی همراه است.
تفاوت فوبیا و ترس
تفاوت اصلی میان فوبیا و ترس در این است که ترس معمولا یک واکنش طبیعی و ضروری در برابر خطرات و تهدیدهای موجود است، در حالی که فوبیا یک نوع اختلال روانی است که به صورت ترسی بیش از حد و غیرمعقول در مواجهه با شی یا موقعیت خاص بروز میکند. در ادامه، تفاوت این دو را بیشتر شرح میدهیم:
ترس:
- طبیعی و عادی است: ترس به عنوان یک واکنش طبیعی و ضروری در برابر خطرات و تهدیدات موجود در محیط، اعم از فیزیکی یا روانی، شناخته میشود.
- با واکنش فیزیولوژیک همراه است: ترس معمولا با واکنشهای فیزیولوژیک مانند افزایش ضربان قلب، تنفس سریعتر، تعریق و حالت هیجانی همراه است.
- واکنش مناسب در برابر خطرات است: ترس در برابر مواجهه با خطرات و تهدیدات واکنشی است و فرد را برای مواجهه یا فرار از موقعیت خطرناک آماده میکند.
فوبیا:
- عادی و معقول نیست: در مقابل، فوبیا یک واکنش نامتناسب و غیرمعقول است تناسبی با وضعیت پیش آمده ندارد.
- تجربه تکراری از ترس: فرد مبتلا به فوبیا معمولا تجربه تکراری از ترس یا اضطراب در مواجهه با شی یا موقعیت خاص دارد، حتی اگر خطر واقعی نباشد.
- تأثیرات مخرب بر زندگی روزمره: فوبیا میتواند به شدت زندگی روزمره فرد را تحتتأثیر قرار دهد و باعث محدودیتها و مشکلاتی در زندگی شخصی، اجتماعی، و حرفهای او شود.
انواع فوبیا در کودکان و نوجوانان
انواع فوبیا در کودکان و نوجوانان عبارتنداز:
- فوبیای خاص (Specific Phobia): در این نوع اختلال، کودک یا نوجوان برای مواجهه با یک شی یا موقعیت خاص، مانند حشرات، ارتفاعات یا تاریکی ترس یا اضطراب شدیدی تجربه میکند. این ترس معمولا به شدت غیرمنطقی است و میتواند بر زندگی روزمره کودک تأثیر منفی بگذارد.
- اختلال ترس یا هراس(Panic Disorder): در این اختلال، کودک یا نوجوان تجربه حملات ناگهانی و شدیدی از ترس و اضطراب دارد که معمولا با علائم فیزیولوژیکی مانند تنفس سریع، تپش قلب، تعریق و لرز همراه است. این حملات ممکن است به صورت ناگهانی و بدون هشدار قبلی رخ دهند.
- آگورا فوبیا(Agoraphobia): در این اختلال، کودک یا نوجوان از حضور در مکانها یا شرایطی که به نظرش غیرایمن به نظر میرسد، مثل مکانهای خارج از خانه، مکانهای عمومی یا مکانهایی که احساس محدودیت به او میدهد، ترس دارد.
- اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder): در این اختلال، کودک یا نوجوان از مواجهه با موقعیتهای اجتماعی یا ارتباط با دیگران ترس و اضطراب شدیدی تجربه میکنند. کودکان و نوجوانان مبتلا به این فوبیا ممکن است از انجام وظایف اجتماعی، مثل سخنرانی در جلسات، شرکت در مهمانیها یا برقراری دوستیها، اجتناب کنند.
- اختلال اضطراب جدایی (Separation Anxiety Disorder): این اختلال با ترس و اضطراب شدید در مواجهه با جدایی از افراد مهم در زندگی کودکان و نوجوانان، مانند والدین یا اعضای خانواده، همراه است. آنها ممکن است از جدا شدن در مواقعی مانند رفتن به مدرسه یا خوابیدن تنها در اتاقشان ترس و استرس بسیاری تجربه کنند.
- خاموشی انتخابی (Selective Mutism): در این اختلال، کودکان قادر به صحبت کردن در مواقع خاصی، مانند مواجهه با افراد غریبه یا در محیطهای اجتماعی، نیستند. آنها ممکن است در مواقع استرسزا سکوت کنند و ارتباطات کلامی را از دست بدهند.
این اختلالات اضطرابی و فوبیایی میتوانند به طور معمول از طریق مشاوره روانشناختی و درمانهای رفتاری مدیریت شوند.
عوامل شکلگیری فوبیا در کودکان
عوامل شکلگیری فوبیا در کودکان میتواند به عنوان یک ترکیب پیچیده از عوامل ژنتیکی، بیوشیمیایی و محیطی توصیف شود. در ادامه به تشریح این عوامل میپردازیم:
1. عوامل ژنتیکی
ژنتیک میتواند نقش مهمی در انتقال فوبیا از نسلی به نسل دیگر داشته باشد. برخی تحقیقات نشان دادهاند که ممکن است بخشی از دلایل دخیل در ابتلا به فوبیا به ژنتیک برگردد. به عنوان مثال، اگر والدین یا اقوام نزدیک کودک فوبیای خاصی داشته باشند، احتمال ابتلای کودک به همان نوع فوبیا بیشتر است.
2. عوامل بیوشیمیایی
تغییرات در سطوح مواد شیمیایی مغزی میتوانند نقش مهمی در شکلگیری فوبیا داشته باشند. برخی اختلالات شیمیایی در مغز، مانند نقص در سیستم عصبی مرکزی یا نقص در تولید مواد شیمیایی مغزی میتوانند به افزایش حساسیت و ترس در برابر شی یا موقعیت خاص منجر شوند.
3. عوامل محیطی
تجربیات محیطی کودک نیز میتوانند در شکلگیری فوبیا تأثیرگذار باشند. برای مثال، مواجهه با تجربیات ترسناک در دوران کودکی میتواند عاملی برای شکلگیری فوبیا در آینده باشد. همچنین، مدلهای رفتاری منفی از سوی والدین یا محافظهکاری زیاد در برابر کودکان میتواند به افزایش ترس و اضطراب در آنها منجر شود.
درک و مدیریت این عوامل میتواند به والدین و مراقبان کمک کند تا از رشد و توسعه سالم کودکان و نوجوانان خود حمایت کنند و از شکلگیری فوبیا جلوگیری کنند یا در صورتی که فوبیا به وجود آمده باشد، درمان مناسب را ارائه دهند.
فوبیا در گروههای سنی مختلف
فوبیا ممکن است در گروههای سنی مختلف، از کودکان پیشدبستانی تا نوجوانان و بزرگسالان، ظاهر شود. این اختلال در هر گروه سنی ممکن است با ویژگیهای خاص و به شیوههای مختلفی بروز کند. به طور کلی، فوبیا در گروههای سنی مختلف به شکلهای زیر ممکن است ظاهر شود:
1. فوبیا در کودکان پیشدبستانی
فوبیا در کودکان پیشدبستانی ممکن است به شکلهای مختلفی ظاهر شود، که معمولا به علت تجربههای جدید، پریشانکننده و تواناییهای محدود کودکان در تفکر و تجربه اجتماعی، بیشتر به نظر میرسد. در این گروه سنی، فوبیا معمولا با ترس از موجودات خیالی، مواجهه با شیهای ناآشنا، و ترس از مواقع خاص ظاهر میشود. به طور مشخصتر:
- کودکان پیشدبستانی ممکن است از موجودات خیالی مثل هیولاها، جنها یا همانند آنها ترسیده و مضطرب شوند. این ترس معمولا بهخاطر ناتوانی کودک در تفکر منطقی و تمایل به پذیرش خیالیبودن این موجودات است.
- کودکان پیشدبستانی ممکن است در مواجهه با اشیای جدید یا ناآشنا مانند موجودات غریبه، اشیا نامتعارف، یا مکانهای جدید، ترس و اضطراب بیشتری را تجربه کنند.
- کودکان در این سن ممکن است از مواجهه با مواقع خاص مثل تاریکی، بلندی، یا جدایی از والدین خود ترسیده و مضطرب شوند. این ترس معمولا بخاطر احساس ناتوانی و وابستگی زیاد کودک به والدین است.
مهم است که والدین و مربیان درک کافی از این مسائل داشته باشند و با ارائه حمایت، اطمینان و ایجاد محیطی امن برای کودکان، به آنها کمک کنند که با ترسهایشان بهتر مقابله کنند تا بتوانند سالمتر رشد کنند. همچنین، در صورتی که ترسها و فوبیاها به گونهای شدید و مزمن ظاهر شود که بر زندگی روزمره کودک تأثیر منفی بگذارد، مشاوره حرفهای و مداخلات تخصصی ممکن است لازم باشد.
2. فوبیا در کودکان مدرسهای
در کودکان مدرسهای، فوبیا ممکن است به شکلهای مختلفی ظاهر شود، اغلب به دلیل تغییرات اجتماعی تحصیلی و رشدی که در این دوره از زندگی آنها رخ میدهد. در این سن، کودکان با مواجهه با فشارها و انتظارات جدید، تغییرات در محیط و روابط اجتماعی، ممکن است اضطراب و ترسهای جدیدی تجربه کنند. برخی از انواع فوبیا در کودکان مدرسهای عبارتند از:
- ترس از عملکرد درسی: بسیاری از کودکان ممکن است اضطراب و ترسی نسبت به عملکرد درسی و امتحانات داشته باشند و فشارهای تحصیلی و انتظارات برای به دست آوردن نمرات بالا میتواند باعث ترس و استرس شدیدی در آنها شود.
- ترس از روابط اجتماعی: کودکان ممکن است ترس و اضطرابی در مورد روابط اجتماعی خود، مانند دوستیها، رفتارهای گروهی یا اجتماعات داشته باشند. ترس از طرد شدن، ترس از مواجهه با موقعیتهای جدید و ناشناخته، و ترس از پذیرفته نشدن میتواند از جمله مواردی باشد که در این دوره از زندگی ظاهر میشود.
- ترس از اجرای فعالیتهای روزمره: برخی از کودکان ممکن است از اجرای فعالیتهای روزمره مثل سخنرانی در جلسات، شرکت در ورزشهای گروهی، یا شرکت در فعالیتهای هنری ترس داشته باشند. این اضطراب معمولا به دلیل ترس از قضاوت دیگران، ترس از شکست یا اضطراب اجتماعی به وجود میآید.
- فوبیا از معلم یا محیط مدرسه: برخی از کودکان ممکن است از مواجهه با معلمان جدید، مدیران مدرسه یا حتی از خود محیط مدرسه ترس و اضطراب داشته باشند. این اضطراب معمولا به دلیل تجربیات نامطلوب یا نگرانیهایی مربوط به مدرسه و محیط آموزشی میباشد.
تشخیص و مدیریت فوبیا در کودکان مدرسهای نیازمند توجه و حمایت والدین و مربیان است. ایجاد یک محیط امن و حمایتکننده و ارائه راهکارهای مدیریت استرس و اضطراب میتواند به کودکان کمک کند که با این احساسات مواجه شده و رشد سالمی را تجربه کنند. در مواردی که فوبیا باعث محدودیتهای زندگی روزمره کودک میشود، ممکن است مشاوره حرفهای و درمانهای مختلف لازم باشد.
انواع فوبیا و ترس در کودکان
در کودکان، میتوان ترسها و فوبیاهای مختلفی را مشاهده کرد که ممکن است بر اساس مراحل رشد و تجربیات شخصی آنها شکل گرفته باشد. برخی از این نوع ترسها و فوبیاها عبارتند از:
1. آگورافوبیا یا ترس از جمع
آگورافوبیا یا ترس از جمع یکی از انواع فوبیا در کودکان است. این نوع ترس معمولا با احساس ناتوانی، ترس از قضاوت دیگران و اضطراب در مواجهه با مواقع اجتماعی پیوند دارد. کودکان مبتلا به آگورافوبیا ممکن است در مواجهه با جمعیت بیشمار در مراسم، تجمعات عمومی، یا حتی کلاس درس ترس و اضطراب را تجربه کنند. این ترس میتواند به مرور زمان باعث محدودیتهایی در فعالیتهای اجتماعی، تحصیلی و حتی شغلی آنها شود و باعث ایجاد عقبنشینی اجتماعی و اختلال در روابط اجتماعی آنها گردد.
2. پنیک اتک (حملات هراس)
پنیک اتک یا حملات هراس، یکی از مشکلات روانی در کودکان است که میتواند زندگی آنها را تحتتاثیر قرار دهد. حملات هراس معمولا به صورت ناگهانی بروز میکنند و با علائم فیزیکی و روانی شدیدی همراه باشند. این علائم میتوانند شامل تنفس سریع و منقطع، تپش قلب، تعریق، لرز، حالت اضطراب و ترس شدید، درد یا فشار در قفسه سینه، سرگیجه و حتی حس ضعف باشند.
در کودکان، حملات هراس ممکن است به علت موارد مختلفی از جمله استرس، ترس از تنها بودن، تغییرات هورمونی یا حتی مشکلات ژنتیکی رخ دهد. این مشکل میتواند باعث محدودیتهایی در فعالیتهای روزمره، اجتماعی، تحصیلی و حتی خانوادگی شود و در صورت عدم درمان، بر زندگی آنها تأثیرات مخربی بگذارد.
3. فوبیای حیوانات (گربه، سگ، پرنده):
فوبیای حیوانات، از جمله مشکلات روانی شایع در کودکان است که میتواند به شدت زندگی روزمره آنها را تحت تأثیر قرار دهد. این نوع فوبیا ممکن است شامل ترس از گربه، سگ، پرنده یا حیوانات دیگر باشد و با علائم فیزیکی و روانی شدیدی همراه باشد.
کودکان ممکن است از مواجهه با این حیوانات ترسیده و مضطرب شوند، به ویژه اگر از قبل تجربههای ناخوشایندی با آن حیوانات داشته باشند یا شاهد وقایع ترسناکی مرتبط با آنها بوده باشند. مثلا، یک تجربه ناخوشایند با یک سگ خشن ممکن است باعث شود که کودک ترس و اضطرابی نسبت به تمام سگها تجربه کند.
این ترس میتواند به مرور زمان باعث محدودیتهایی در فعالیتهای روزمره کودکان شود. برای مثال، اگر یک کودک از ترس از سگها رنج میبرد، ممکن است از بازی با دوستانی که سگ دارند، خودداری کند یا حتی از مسیرهایی که سگها ممکن است در آنجا حضور داشته باشند، دوری کند.
4. ترس از افراد غریبه
ترس از افراد غریبه یکی از مشکلات روانی در کودکان است که میتواند از سنین کودکی شروع شده و به مرور زمان در صورت عدم مداخله و مدیریت، تاثیراتی مخرب بر روی زندگی اجتماعی و روانی آنها داشته باشد. این نوع ترس ممکن است از رویدادها یا تجربیات ناخوشایندی مانند مواجهه با افراد ناشناخته یا وقایع ناخوشایندی مانند جرم و جنایت یا حوادث، شکل بگیرد.
در کودکان، ترس از افراد غریبه ممکن است با حالات و رفتارهای مختلف از جمله گریه، ترس، اجتناب از مواجهه با افراد ناشناخته یا حتی رفتارهای خشونتآمیز نشان داده شود. این ترس ممکن است با احساس عدم امنیت و ناامنی در کودکان همراه باشد و باعث اختلال در روابط اجتماعی، حضور در محیطهای عمومی و حتی در موارد شدیدتر، مانع حضور در محیطهای تحصیلی یا تفریحی شود.
5. ترس از تاریکی
ترس از تاریکی یکی از ترسهای شایع و طبیعی در کودکان است که میتواند از سنین کودکی آغاز شود و در برخی موارد تا دوران نوجوانی ادامه یابد. این نوع ترس ممکن است به علت عدم توانایی کودک در درک و تفسیر محیط تاریک در او شکل گیرد. همچنین، ترس از تاریکی میتواند ناشی از تجربیات ناخوشایندی مانند دیدن فیلمها یا شنیدن داستانهای ترسناک در مورد تاریکی باشد.
در کودکان، این ترس ممکن است با اظهارات و رفتارهای مختلفی نشان داده شود. برای مدیریت و کاهش ترس از تاریکی در کودکان، میتوان از راهکارهای مختلفی استفاده کرد. به عنوان مثال، ایجاد محیطهای روشن و دوستانه در زمانهای شب، استفاده از چراغ خواب، مطالعه داستانهای آموزنده و دلنشین قبل از خواب، و انجام تمرینات تنفس عمیق و آرامشبخش میتواند به کاهش ترس از تاریکی کمک کند. همچنین، ایجاد فضای امن و اطمینانبخش برای کودکان برای بیان احساسات و تجربیات آنها نیز میتواند در مدیریت این ترس مؤثر باشد. در مواردی که ترس از تاریکی تداخل شدید در زندگی روزمره کودک ایجاد کند، مشاوره با یک روانشناس متخصص نیز پیشنهاد میشود.
توصیه: در مورد ترسهای شبانه کودکان بیشتر بخوانید.
درمان فوبیا در کودکان و نوجوانان
درمان فوبیا در کودکان و نوجوانان معمولا به صورت چندگانه صورت میگیرد و گاهی نیازمند همکاری بین والدین، مربیان و متخصصین روانشناسی یا روانپزشکی است. در اینجا چند روش معمول برای درمان فوبیا در این گروههای سنی آورده شده است:
- آموزش مدیریت استرس: این روش شامل آموزش مهارتهای مدیریت استرس به کودکان و نوجوانان، دادن اطلاعات دقیق در مورد فوبیا و عوارض آن و ارائه راهکارهای مؤثر برای مواجهه با ترسهایشان است. این مهارتها میتوانند شامل تمرینات تنفسی، روشهای آرامشبخش و تکنیکهای تمرکز و تمرینات ذهنی باشند.
- درمان شناختی رفتاری (CBT): درمان CBT شامل شناسایی و تغییر افکار و رفتارهای نادرست است که میتواند فوبیا را تشدید کند. این رویکرد شامل تمرینات تنظیم تفکر، مواجهه تدریجی با موقعیتهای ترسناک و تقویت رفتارهای مثبت است.
- استفاده از تکنیک مواجهه درمانی (Exposure Therapy): این روش شامل مرحلهبندی و مواجهه تدریجی با موقعیتهایی است که ترس را ایجاد میکنند. این مواجهه تدریجی ممکن است با رفتارهای مثبت و تقویت کننده همراه شود تا کودک یا نوجوان اعتماد به نفس بیشتری در مواجهه با ترسهایشان پیدا کنند.
- استفاده از درمان دارویی: در برخی موارد، استفاده از داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی ممکن است به عنوان درمان همراه در نظر گرفته شود، به خصوص اگر فوبیا با عوارض جسمی یا شدیدی همراه باشد. اما استفاده از داروها باید تحت نظر و کنترل پزشک باشد.
- مشاوره خانواده و مشارکت والدین: مشاوره خانواده و آموزش به والدین در مورد نحوه حمایت از کودکان و نوجوانان ممکن است در افزایش اطمینان و ایجاد محیط حمایتآمیز برای آنها مؤثر باشد. همچنین، این مشاوره میتواند به والدین کمک کند تا بهترین روشهای مدیریت ترسها و فوبیاهای کودکان خود را فهمیده و اجرا کنند.
همه این روشها باید با توجه به ویژگیها و نیازهای خاص هر کودک یا نوجوان تعیین شود و تحتنظر متخصصین مناسب اجرا شوند.
نکات مهم در برخورد با کودک ترسیده
برخورد با کودکانی که در مواجهه با ترس قرار گرفتهاند نیازمند حوصله، فهم، و ارتباط موثر است. در اینجا چند نکته مهم در برخورد با کودکان ترسیده را بررسی میکنیم:
- فهم و شناخت ترس کودک: مهم است که به کودک فرصتی بدهید تا ترس خود را بیان کند. با گوشدادن به احساسات و تجربیاتشان، میتوانید بهترین راههای مدیریت ترس را برای آنها پیدا کنید.
- ارائه حمایت و احساس امنیت: به کودک اطمینان دهید که همیشه از او پشتیبانی خواهید کرد و در کنارش خواهید بود. این احساس امنیت به کودک کمک میکند تا با اعتماد به نفس بیشتری به مواجهه با ترسش بپردازد.
- استفاده از لحن مهربان و آرامشبخش: در برخورد با کودک ترسیده، از لحن مهربان و آرامشبخش استفاده کنید. این کمک میکند تا کودک احساس امنیت و آرامش کند.
- تشویق به بیان احساسات: تشویق کودک به بیان احساساتش، حتی اگر آن احساسات منفی باشد، مهم است. این کمک میکند که کودک بتوانند با احساسات خود بهتر آشنا شود و به درک بهتری از آنها برسد.
- استفاده از راهکارهای آرامشبخش: استفاده از تکنیکهای آرامشبخش مانند تنفس عمیق، تمرینات مدیتیشن یا موسیقی آرامشبخش میتواند به کودک کمک کند تا ترس خود را کنترل کند.
- تشویق به مواجهه تدریجی: تشویق کودک به مواجهه تدریجی با موقعیتها یا اشیای که ترسشان را ایجاد میکند، میتواند به مرور زمان به کاهش ترس کمک کند. این کار باید با توجه به سطح توانایی و آرامش کودک انجام شود و هیچوقت به زور انجام نشود.
همیشه به خاطر داشته باشید که هر کودک و شرایط او منحصربهفرد است، بنابراین رویکردها و راهکارهای مدیریت ترس باید با توجه به نیازها و ویژگیهای فردی هر کودک تنظیم شود.
معرفی زیرشاخههای فوبی در کودک
فوبیا یک اختلال اضطرابی است که در مواجهه با شی، وضعیت یا موقعیت خاصی ایجاد میشود و ممکن است برای فرد تأثیرات قابل توجهی داشته باشد. در کودکان نیز، میتوان انواع مختلفی از فوبیا را مشاهده کرد. به طور کلی، زیرشاخههای فوبیا در کودکان میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- فوبیای حیوانات
- فوبیای اجتماعی
- فوبیای تاریکی
- فوبیای پزشکی
- فوبیای جدایی
- فوبیای مدرسه
هر کودک ممکن است با یک یا چندین نوع از این فوبیاها مواجه شود و برای مدیریت آنها، نیاز به حمایت، مشاوره و در صورت لزوم درمان حرفهای از جانب روانشناس و پزشک متخصص است.
منابع:
دیدگاهها