چه در حال تربیت کودکی پرانرژی باشید و چه با کودکی بااراده سروکار داشته باشید، مشکلات رفتاری کودکان همیشه وجود دارد و این مشکلات در یک مقطع زمانی رایج هستند. نحوه واکنش شما به مشکلات رفتاری در کودکان نقش مهمی در احتمال تکرار آنها در آینده توسط فرزندتان خواهد داشت.
بدرفتاری کودکان موجب ناراحتی می‌شود و روی همه اعضای خانواده می‌تواند تاثیر منفی داشته باشد. والدین هم اغلب می‌دانند که باید عکس‌المل مناسبی از خود نشان دهند، اما در بیشتر موارد مطمئن نیستند که بهترین استراتژی چیست. به خصوص اگر کودک غالبا بدرفتاری خود را تکرار می‌کند و به نظر نمی‌رسد که هیچ تغییری اتفاق افتاده باشد. این مقاله به عنوان یک راهنما به والدین نگاهی جامع به رفتار مشکل‌دار در کودکان می‌دهد؛ آنچه ممکن است باعث ایجاد بدرفتاری در کودکان شود، چگونگی بهبود روابط والدین و فرزند در هنگام بروز این مشکل است و اینکه اساسا چرا برخی از بچه‌ها رفتارهای نامناسب از خود نشان می‌دهند و چرا والدین با آن دست و پنجه نرم می‌کنند؟
آمادگی‌های لازم برای پدر و مادر شدن
قبل از اینکه به مسئله مشکلات رفتاری کودکان بپردازیم، بهتر است مقدمه‌ای برای ورود به مرحله پدر و مادر شدن بیان کنیم. در ابتدا باید بدانید که پدر و مادر شدن قطعا مشکلاتی در پیش خواهد داشت و اگر قصد فرزندآوری دارید، باید خودتان را برای روزهای متفاوت تلخ و شیرین آماده کنید. این نکته را هم بدانید که پدر و مادر شدن یکی از هیجان‌انگیزترین مراحل زندگی شماست.
با این حال، معمولا این بزرگترین مسئولیتی است که در زندگی خود به عهده خواهید داشت. قبل از اینکه به این مرحله از زندگی برسید، این راهنما کمک بزرگی برای آماده کردن چند چیز به صورت پیشرفته خواهد بود و موجب می‌شود که انتقال به این مرحله برای پدر و مادر آنقدرها هم استرس‌زا نباشد.
پدر و مادر شدن چیزی است که خیلی‌ها مشتاقانه منتظر آن هستند اما باید با ذهنی باز وارد آن شوند؛ آسان نیست، هزینه زیادی دارد و در نهایت چیزهای زیادی وجود دارد که والدین آرزو دارند قبل از بچه‌دار شدن بدانند. به طور کلی پدر یا مادر بودن ارزش تلاش را دارد.
آمادگی‌های قبل از بچه‌دار شدن؛ کلید مقابله با مشکلات رفتاری کودکان
به طور کلی لازم است که برای بچه‌دار شدن تفاوت‌هایی در نحوه زندگی، نوع رفتارها، عادات روزانه و تفکرات خود ایجاد کنید. اساسی‌ترین پارامترهایی که برای تبدیل شدن به پدر و مادر باید در نظر بگیرید، عبارتند از:
- مدیریت انتظارات
- استحکام رابطه با همسر قبل از به دنیا آمدن کودک
- تعیین ارزش‌های فرزندپروری
- یادگیری مهارت‌های فرزنددار شدن
- آمادگی برای تغییرات در خواب شبانه‌روزی
مدیریت انتظارات
داربی ساکسبی، دانشیار روانشناسی دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، توصیه می‌کند که هم استانداردها و هم انتظارات خود را تا حدودی کاهش دهید. واقعیت این است که بسیاری از والدین آینده احساس دوسوگرا بودن یا غرق شدن می‌کنند. دکتر ساکسبی توصیه می‌کند که والد شدن را به‌عنوان «دوره‌ای موقتی که انتظارش را دارید» تعریف کنید، نه «بحرانی که همه چیزهایی را که برایشان برنامه داشتید، از بین می‌برد».
دایانا مورلن، استادیار روانشناسی در دانشگاه ایالتی تنسی که در زمینه سلامت روان تخصص دارد، می‌گوید: «یک نوزاد همه چیز را تغییر می دهد و زندگی شما بعد از تولد نوزاد مثل قبل نخواهد بود. ممکن است توانایی خود را برای داشتن خوابی آرام از دست بدهید. شما نمی‌توانید تمام کارهایی را که فکر می‌کردید، انجام دهید.
لیندسی ترنت، روانشناس ساکن سانفرانسیسکو و یکی از بنیانگذاران اپلیکیشن درمانی Basis، توصیه می‌کند که از خود بپرسید چه تغییراتی در زندگی و روابط خود انتظار دارید. در نهایت توصیه می‌شود که با خود مهربان باشید، سطح انتظارات خود را از مسائل مختلف زندگی مدیریت کنید و سعی کنید از تغییرات به وجود آمده لذت بیشتری ببرید.
استحکام رابطه با همسر قبل از به‌دنیاآمدن کودک
بهتر است قبل از به‌دنیا آوردن فرزند، روی رابطه خود با همسرتان تمرکز کنید و آن را قبل از شروع اولین سال سخت و دشوار فرزندپروری تقویت کنید. دکتر ساکسبی می‌گوید که کیفیت رابطه زوجین در دوران انتقال به پدر و مادر شدن، کاهش می‌یابد اما شما مجبور نیستید این روند را دنبال کنید. سال بعد از زایمان یکی از پراسترس‌ترین دوران در روابط زناشویی است و این امری طبیعی است.
نوشا نیو، روانشناس و موسس موسسه Mind Matters می‌گوید: «زوج‌هایی که به اندازه کافی برای سختی‌های فرزندپروری از نظر تدارکات، فلسفه‌های تربیت فرزند و مسائل مالی آماده نشده‌اند، بیشتر در معرض تضاد و استرس زناشویی قرار می‌گیرند. یک نوزاد جدید حتی سالم‌ترین روابط را تحت‌فشار قرار می‌دهد، بنابراین مهم است که قبل از تولد نوزاد، استراتژی‌های ارتباطی قوی با شریک زندگی خود ایجاد کنید.
ارزش‌های فرزندپروری را تعیین کنید
مهم است که قبل از تولد نوزاد، ارزش‌های مربوط به پدر و مادر شدن را شناسایی کرده و با یکدیگر تطبیق دهید. زمانی که استرس دارید و کم‌خواب هستید، دستیابی به حل و فصل مسائل مربوط به فرزندپروری بسیار دشوارتر است. فکر خوبی است که قبل از آمدن نوزاد، درباره فلسفه‌های تربیت کودک با هم صحبت کنید. هنگامی که برنامه‌های فرزندپروری خود را تجسم و آماده می‌کنید، کودک خود را به تصویر اضافه کنید. دکتر مورلن می‌گوید: «به این فکر کنید که کودک شما چگونه خواهد بود. درباره سنت‌هایی که می‌خواهید اجرا کنید، درس‌هایی که می‌خواهید به او آموزش دهید، آهنگ‌هایی که می‌خواهید بخوانید و غیره فکر کنید.»
با این آمادگی‌ها تا حدود زیادی هم از مشکلات رفتاری کودک خود در آینده جلوگیری کرده‌اید و هم برای برخی از رفتارهای ناپسند طبیعی که کودکان ممکن است از خود نشان دهند، آماده شده‌اید.
مهارت‌های داشتن فرزند را بیاموزید
فرزندپروری می‌تواند کار سختی باشد. مهارت‌های خاصی وجود دارد که باید آنها را یاد بگیرید. گذشته از ارائه عشق بی‌قید و شرط، مادران و پدران جدید باید یاد بگیرند که چگونه شنوندگان فعالی برای کودک باشند، همدلی را تمرین کنند، زمان خود را به‌طور موثر مدیریت کنند، نظم و انضباط خوبی داشته باشند، رهبر خوبی باشند، با سازگاری و مدیریت بحران به‌خوبی آشنا باشند.
مدیریت بحران یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که هر والدینی باید آن را بیاموزد. بچه‌ها بسیار غیرقابل پیش‌بینی هستند و در لحظه‌ای که پشت خود را برگردانید ممکن است دچار مشکل شوند.
اگر کودک شما در نهایت به خود صدمه می‌زند، بدرفتاری می‌کند، رفتارهای زشت و نامناسب از خود نشان می‌دهد یا هر مشکل دیگری، باید با آرامش و از راه مناسب با این وضعیت برخورد کنید.
آماده تغییر در خواب شبانه‌روزی خود شوید!
طبیعی است که پدر و مخصوصا مادر، در سال‌های اولیه زندگی کودک، باید به صورت شبانه‌روزی به او توجه کنند. شیردادن به فرزند در نیمه‌شب، آرام کردن کودک در هر ساعتی از شبانه‌روز که از درد گریه می‌کند و برنامه‌ریزی برای مراقبت از او مسلما زمان خواب پدر و مادر را به‌هم می‌زند. بنابراین لازم است که برای داشتن خواب کافی و مناسب برنامه‌ریزی داشته باشید و بتوانید نیاز به خواب خود را هم تامین کنید.
روشن است که والدین خسته و عصبانی در مقابل مشکلات رفتاری کودکان عکس‌العمل‌های مناسبی از خود نشان نخواهند داد.
پدر و مادر مناسب برای فرزندان
باتوجه به‌اینکه رفتار کودکان، مخصوصا در سنین پایین تا حد بسیار زیادی تحت‌الشعاع رفتار پدر و مادر قرار دارد، بسیار مهم است که پدر و مادر هم پس از فرزندآوری، رفتار خود را تغییر دهند و شاید لازم باشد که رفتارهای جدیدی را به رفتارهای روزانه خود بیافزایند یا برخی از عادت‌ها را ترک کنند. بر همین اساس در ادامه ویژگی‌های یک پدر و مادر خوب را به صورت تیتروار معرفی می‌کنیم.
ویژگی‌های یک پدر خوب
یک پدر ایده‌آل برای فرزندان باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- با کودک خود در ارتباط بوده و با مسائل او درگیر باشد
- معذرت‌خواهی از اعضای خانواده را بلد باشد و اشتباهات خود را بپذیرد
- زمان کافی با خانواده خود سپری کند
- به علایق فرزندان اهمیت می‌دهد و مشتاقانه آنها را می‌شنود
- قوانین یکسانی برای خوب و بد دارد (نه اینکه فقط برای فرزندان خوب و بد تعیین کند)
- الگوی فرزندان است
- علت پشت قوانین را برای فرزند مشخص می‌کند
- محدودیت‌های مشخصی برای فرزندان تعیین می‌کند
- مراقب فرزندان و خانواده خود است
- عشق به فرزندان برای او به معنی عشق به تمام کارها و فعالیت‌های خوب و بد او نیست
- برای آموزش، فرزند خود را آزار نمی‌دهد
- به وعده‌های خود اهمیت داده و به آنها عمل می‌کند
- عشق خود را به فرزندان نشان می‌دهد
- از رفتارهای زشت، خشونت و توهین مقابل فرزندان اجتناب می‌کند
ویژگی‌های مادر خوب
یک مادر خوب هم ویژگی‌های زیر را دارد:
- صبور است؛ تولد فرزند نیاز به صبوری بیشتری دارد و یک مادر خوب این را می‌داند
- استوار و مقاوم است؛ مخصوصا در سنین اولیه، مادران بردباری بیشتری باید به خرج دهند
- فراموشکار است!؛ یک مادر خوب می‌داند که بدرفتاری کودکان امری طبیعی است و به همین دلیل اشتباهات کودک خود را فراموش می‌کند.
- خونسرد و آرام است
- الگوی نظم داشتن برای کودک است؛ هم از نظر نظم ظاهری و هم از نظر مدیریت زمان
- منشا عشق و محبت به فرزندان است
- نزدیک‌ترین دوست کودک است
- زمان خشونت و جدی بودن را به خوبی می‌داند؛ مخصوصا زمانی که بد رفتاری از کودک می‌بیند
- فداکار و ازخودگذشته است
- با فرزندان خود بازی می‌کند و مایه آرامش و خنده کودک است
بیشتر بخوانید: 10 نکته برای اینکه مادر خوبی باشیم!
تقویت صبر و آرامش به عنوان پدر و مادر برای مقابله با مشکلات رفتاری کودکان
صبر؛ این چیزی است که بسیاری از ما به عنوان والدین، آرزو می‌کنیم که مقدار بیشتری از آن را داشته باشیم. در جلسات مشاوره، اغلب از والدین می‌پرسیم که وقتی فرزندانشان بدرفتاری می‌کنند، چگونه به او پاسخ می‌دهند؟ بیشتر آنها تمایل دارند که در مقابل فرزندان خود صبر بیشتری داشته باشند.
اما واقعا صبر چیست؟ برای بسیاری از مردم، از جمله من، صبر به معنای آرام ماندن است؛ حتی در مواجهه با رفتارهای شدید یک کودک.
این بدان معناست که باید احساسات خود را کنترل کنید تا بتوانید به جای فریاد زدن، ناسزا گفتن یا گفتن چیزهایی که بعدا از آنها پشیمان خواهید شد، پاسخ مناسب و مؤثری بدهید.
« همه ما برای اینکه چقدر می‌توانیم تحمل کنیم محدودیت‌هایی داریم. این ما را به والدین «بد» تبدیل نمی‌کند؛ فقط از ما والدین عادی می‌سازد.»
راهکارهای حفظ آرامش برای والدین در مواجهه با مشکلات رفتاری کودکان
برخورد با مشکلات رفتاری کودک در اولین مرحله نیازمند صبر و آرامش والدین است. برای تقویت صبر و آرامش به عنوان پدر و مادر، راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:
محرک های خود را به‌عنوان والدین شناسایی کنید: تا آنجا که ممکن است، سعی کنید تشخیص دهید که چه زمانی به احتمال زیاد صبر خود را از دست می‌دهید. احتمال وقوع آن در کجا بیشتر است؟ با چه کسی؟ برای مثال، شاید یک نفر بگوید صبح زود، اواخر شب یا هر زمان که محدودیت زمانی وجود دارد، صبرم را از دست می‌دهم.
رفتارهای خود را تحت‌نظر داشته باشید: مشاهده کنید که چگونه به رفتار فرزندتان پاسخ می‌دهید. زمانی را برای مشاهده آنچه که در هنگام تحریک شما اتفاق می‌افتد اختصاص دهید. در بدن شما چه اتفاقی می‌افتد؟ افزایش ضربان قلب؟ کف دست عرق کرده؟ سختی نفس کشیدن؟ آیا احساس گرمی بیش از حد می‌کنید؟
برنامه‌ای برای مدیریت محرک‌های خود ایجاد کنید: قدرت عذرخواهی را دست کم نگیرید. برخلاف عقل رایج، این امر از قدرت شما در برابر فرزندتان نمی‌کاهد. این یک الگوی رفتاری از طرف شماست که پاسخ اشتباه خود را در برابر رفتارهای کودکتان بپذیرید.
زمانی را برای خودمراقبتی در نظر بگیرید: یکی دیگر از موارد مهم برای افزایش صبر این است که مطمئن شوید به همان اندازه که از دیگران مراقبت می‌کنید از خودتان نیز مراقبت می‌کنید. ما اغلب خودمان را به خطر می‌اندازیم که به ضرر خود و فرزندانمان است. برای یک بندباز تقریبا غیرممکن است که روی یک ریسمان تعادل داشته باشد، زمانی که گیج است و با روح و جسم خالی روی آن راه می‌رود!
حال که دانستیم یک پدر و مادر خوب چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد و چه آمادگی‌هایی برای برخورد با کودکان باید داشته باشند، در ادامه برخی از رایج‌ترین شکلات رفتاری کودکان را بررسی می‌کنیم.
مشکلات رفتاری کودکان؛ انواع رفتارهای نامطلوب
در ادامه بر اساس مقالات رشد کودکان (Child Development) در مورد انواع بدرفتاری کودکان و راهکارهای مقابله با رفتارهای بد کودکان توضیح می‌دهیم. طبیعی است که کودکان در سنین مختلف برخی از رفتارهای نامناسب را از خود نشان دهند و این ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. شایع‌ترین بدرفتاری‌های کودکان عباتند از:
- خجالتکشیدن کودکان
- بدغذا بودن
- فحش‌دادن
- دعواکردن
- پرخاشگری
- لجبازی کودک
خجالتکشیدن کودکان
خجالتکشیدن در کودکان ممکن است ناشی از مواجهه با رویدادهای جدید یا اجتماعی برای آنها باشد. برای حل این مسئله، ابتدا باید فهمید چه عاملی باعث ایجاد خجالت در کودک شده است. اهمیت تشویق و حمایت از کودکان در فرایند یادگیری و ارتباط با دیگران آشکار است؛ تشویق آنها برای به اشتراک گذاشتن تجربیات و تشویق به بیان احساساتشان می‌تواند خجالت کودکان را کاهش دهد. همچنین، فراهم کردن موقعیت‌های مختلف برای تعامل اجتماعی و بازی‌های گروهی نیز می‌تواند به تقویت اعتماد‌به‌نفس کودکان کمک کند و میزان خجالتی بودن آنها را کاهش دهد.
بدغذایی در کودکان
یکی از شایع‌ترین مشکلات رفتاری در کودکان، بدغذایی است. مشکل بدغذایی در کودکان ممکن است تأثیرات منفی بر رشد و سلامت آنها داشته باشد. برای حل این مسئله، ابتدا باید اطمینان حاصل کرد که کودکان به تنوع غذایی دسترسی داشته باشند. آموزش به والدین درباره تهیه و ارائه غذاهای سالم و تغذیه متوازن می‌تواند به حل این مشکل کمک کند. همچنین جذابیت ظاهری غذا و ارائه آن به شکل جذاب می‌تواند کودکان را به مصرف غذاهای سالم ترغیب کند. بهره‌گیری از روش‌های آموزشی تفریحی نیز می‌تواند اهمیت تغذیه سالم را به کودکان انتقال دهد.
فحش‌دادن کودکان
فحش‌دادن در کودکان می‌تواند مشکل اخلاقی و اجتماعی ایجاد کند. برای حل این مسئله، آموزش اصول احترام و ادب به کودکان از مراحل ابتدایی ضروری است. والدین باید نمونه خوبی از رفتار ادبی و محترمانه از خود نشان دهند. ایجاد فضای باز در خانه برای بحث و بررسی احساسات کودکان نیز می‌تواند احتمال فحش‌دادن در آنها را کاهش دهد. تشویق به استفاده از کلمات مثبت و جایگزین کردن اصطلاحات مناسب در مواقع ناگوار نیز می‌تواند به تربیت کودکان و ایجاد حس احترام به دیگران در او کمک کند.
دعواکردن کودکان
دعواکردن در کودکان ممکن است ناشی از ناتوانی در تنظیم هیجانات باشد. برای حل این مشکل، اهمیت آموزش مهارت‌های اجتماعی و حل اختلاف به کودکان موثر است. والدین می‌توانند با نشان‌دادن مدیریت صحیح احساسات خود، الگوی مثبتی برای کودکان و حل مشکلات رفتاری آنها ارائه دهند. ارائه راهکارهای غیرخشونت‌آمیز برای حل اختلافات و ترویج همکاری نیز می‌تواند دعواها را به شکل مثبت تغییر دهد و مشکل رفتاری کودکی که دعوا می‌کند، تا حدود زیادی برطرف نماید.
در مواقع شدیدتر، لازم است که کودک تحت‌نظر مشاور کودک و روانشناس قرار بگیرد و والدین مطابق با راهنمایی‌های مشاور و متخصص رفتار نمایند.
پرخاشگری کودکان
پرخاشگری در کودکان ممکن است ناشی از موارد مختلفی باشد؛ از جمله ناتوانی در تنظیم هیجانات یا تأثیرات محیطی. برای حل این مسئله آموزش مهارت‌های اجتماعی و مدیریت خشم به کودکان بسیار اهمیت دارد. والدین باید با ارائه الگوهای مثبت و تشویق به بیان احساسات، به کودک بدرفتار خود کمک کنند تا خشم خود را به شکل سازنده‌تری بیان کند. ارائه فضای امن برای بحران و بیان مشکلات بدون خشونت، نقش مهمی در کاهش پرخاشگری کودک دارد. همچنین همکاری با مدرسه و مشاوره تخصصی نیز می‌تواند در اداره این مشکل مؤثر باشد.
لجبازی کودکان
لجبازی در کودکان ممکن است از عدم توجه به وظایف و اهمیت انجام کارها ناشی شود. برای حل این مسئله، اهمیت تربیت به‌موقع از سوی والدین و معلمان بسیار زیاد است. ارائه جوایز و تشویق به انجام وظایف باعث افزایش انگیزه و مسئولیت‌پذیری در کودکان می‌شود. ایجاد برنامه زمانی و تعهد به انجام وظایف روزانه نیز می‌تواند به‌مرور زمان عادت‌های مثبت را در کودک تقویت کند و مشکلات رفتاری کودک در رابطه با لجبازی را کاهش دهد.
مشکل از پوشک‌گرفتن کودک
گرفتن کودک از پوشک ممکن است یکی از چالش‌های دشوار بچه‌داری برای تمام والدین باشد. چگونگی کمک به کودک برای دستیابی به این مرحله یکی از سوالات مکرری است که والدین از مشاورین دارند. زمان مناسب برای شروع آموزش استفاده از توالت چه زمانی است؟ بهتر است آموزش از پوشک‌گرفتن بچه زمانی آغاز شود که کودک به این تصمیم راضی باشد. حتما به یاد داشته باشید که این مسئله یک فرآیند طبیعی است که بر اساس رشد جسمانی و روانی خاصی اتفاق می‌افتد. سعی کنید این موضوع را به‌عنوان یک چالش مثبت درک کنید؛ چرا که این نگرش کلید اساسی برای حل مشکل از پوشک‌گرفتن بچه است.
به تئوری‌های مختلف اعتماد نکنید و فکر نکنید که برای انتقال کودک به مرحله خودداری، یک سن معین وجود دارد. به سنی که دیگران ممکن است انتظار داشته باشند، اهمیت ندهید. منتظر باشید تا کودک شما برای این تغییر آماده شود. او را به‌هیچ‌وجه تحت‌فشار قرار ندهید. این فرآیند به‌طور طبیعی پیش خواهد رفت و سن خودداری، ارتباطی به نمو و رشد عمومی ندارد.
طبق نظر پزشکان، برای آموزش استفاده از توالت به کودک، ابتدا باید مغز او تکامل یابد و سیستم عصبی مرکزی بتواند کنترل مثانه را انجام دهد. وقتی که مغز هنوز به شکل کامل نتوانسته باشد، کودک بدون اختیار ادرار می‌کند. به عبارت دیگر، مثانه یا روده‌ها به محض پرشدن به طور خودکار خالی می‌شوند. به طور کلی، از ۲۸ ماهگی به بعد، مغز شروع به تکامل می‌کند و کودکان می‌توانند ادرار خود را کنترل کنند.
جمع‌بندی؛ مشکلات رفتاری کودکان قابل‌حل هستند، نگران نباشید!
مشکلات رفتاری کودک با راهبردهای نظم و انضباط منسجم بهتر حل می‌شود. به خاطر داشته باشید که این طبیعی است که بچه‌ها هر چند وقت یکبار پسرفت کنند. کودک شما ممکن است در سن هشت‌سالگی به صحبت‌های کودکی خود بازگردد یا پس از ماه‌ها انطباق با برخی مسائل، دوباره سرکشی کند. این موارد گاهی طبیعی هستند و ممکن است فقط یک فرآیند رشدی باشند که کودک شما باید طی کند.
اما اگر مشکلات رفتاری پاسخگوی راهبردهای انضباطی شما نیست، یا رفتار فرزندتان شروع به اختلال در آموزش و روابط با همسالان او کرده است، با پزشک و مشاور کودک صحبت کنید. شما باید هرگونه مشکل اساسی رشد، ناتوانی یادگیری یا شرایط پزشکی را تحت‌نظر فرد متخصص درمان کنید.
منابع:
https://www.nytimes.com/article/emotionally-prepare-for-parenthood-guide.html#link-78f7ef97
https://justsimplymom.com/prepare-for-becoming-a-parent/
دیدگاهها