اگر از اسبی بخواهیم در آسمان پرواز کند، آن اسب فکر می‌کند که هیچ کاری را نمی‌تواند به خوبی انجام دهد. تبدیل شیر به حیوان گیاهخوار نیز غیرممکن است. گرچه ما می‌توانیم با یک شلاق او را وادار کنیم که از آتش سیرک بپرد. اما در نهایت هر موجودی در این دنیا طبیعت و ویژگی‌های خاص خود را دارد. در حقیقت زندگی ما برای قربانی کردن آرزوهایمان یا برآوردن خواسته‌های دیگران نیست و هیچ یک از این موارد باعث خلاقیت کودکان نخواهد شد.
از خلاقیت کودکان نیز نباید انتظاراتی خارج از توانایی‌های ذاتی آن‌ها داشته باشیم و کلیشه‌های افسانه‌ای خلاقیت را به‌عنوان الگو برای خلاق شدن قرار دهیم.
با این توصیفات در این مقاله می‌خواهیم نقش خلاقیت در موفقیت کودکان را مورد بررسی قرار دهیم و تاثیر والدین را در پرورش خلاقیت بدانیم، اینکه به‌عنوان والدین چگونه می‌توانیم خلاقیت فرزند خود را با توجه به توانایی‌های او رشد دهیم. در نهایت نیز چند کتاب کاربردی برای پرورش خلاقیت کودکان معرفی خواهیم کرد.
نقش خلاقیت در موفقیت کودکان
پس از به دنیا آمدن کودک، والدین رویاهای مختلفی برای فرزند خود دارند. این رویاها آهسته به انتظارات تبدیل می‌شوند و روزی این انتظارات، رویاها و آرزوهای کودک را از بین می‌برند. برخی از ویژگی‌ها و استعدادهای کودک که ممکن است شکوفا شده باشد، به دلیل عدم کشف استعدادهای نهفته و پرورش آن‌ها، در طول زندگی او نهفته باقی می‌ماند و این به معنای عدم رشد خلاقیت کودکان خواهد بود.
بیشتر بخوانید: مهد کودک خلاق چیست و چه تاثیری در رشد خلاقیت کودکان دارد؟
بنابراین، مهم است که والدین خلاقیت فرزندان خود را پرورش دهند و بدون تحمیل توقعات خود، استقلال ذهنی برای آن‌ها فراهم کنند. کودک مانند گل زیر دست والدین است. می‌توانید او را بسازید یا بشکنید.
نقش والدین در پرورش خلاقیت کودکان
به‌عنوان والدین شما اصلی‌ترین نقش را برای پرورش خلاقیت کودکان دارید. چرا که آن‌ها اولین ارتباطات و آموزش‌های خود را از محیط خانه شروع می‌کنند. در نتیجه هر چقدر فضای بیشتری برای تجربه، فکر کردن و آزمون و خطا وجود داشته باشد، کودکان خلاق‌تر می‌شوند.
در ادامه چند راهکار ساده برای بهبود تجربه یادگیری و رشد کلی کودک و همین طور پرورش خلاقیت کودکان بیان خواهیم کرد.
۱- یادگیری مستقل
اجازه دهید کودکان کار خود را انجام دهند. بگذارید بفهمند همه چیز چگونه کار می‌کند. این رفتار به آن‌ها ثابت می‌کند که تجربه کردن مؤثرتر از این است که والدین به آن‌ها بگویند چه کاری درست است یا غلط یا اینکه چه کاری را باید انجام دهند یا از آن پرهیز کنند.
۲. خروجی‌های خلاقانه
فعالیتی را برای کودکان فراهم کنید که برای آن‌ها سرگرم‌کننده است و ذهن‌شان را مشغول می‌کند؛ بدون اینکه جنبه رقابتی داشته باشد. نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که فعالیت باید مورد علاقه کودک باشد؛ اعم از نمایش، سخنرانی، حرکات ورزشی، موسیقی، کاردستی و غیره.
مشغول شدن به این نوع فعالیت‌ها باعث می‌شود که کودک با تمرکز و انگیزه کافی کاری را انجام دهد و خروجی آن نیز خلاقانه‌تر خواهد بود و در نتیجه باعث رشد خلاقیت کودکان می‌شود.
۳. سیستم حمایتی
در حالی که مهم است که به کودکان اجازه دهید کارهایشان را خودشان انجام دهند، به‌عنوان والدین باید مثل یک شبکه ایمنی برای فرزندانتان عمل کنید. آن‌ها را تشویق کنید و به آن‌ها انگیزه دهید. اما کودکان را تحت فشار یا سرزنش قرار ندهید.
۴. تجربیات همه‌جانبه
تجربیات جدید، یک ماجراجویی چند بعدی برای کودک فراهم می‌کند. والدین همچنین می‌توانند با فعالیت‌های سرگرم‌کننده مانند نقاشی با انگشت، عروسک گردانی با کودکان یا حتی رفتن به پارک فرزندان خود را سرگرم کنند. این کارها نه تنها باعث پر کردن اوقات فراغت فرزندان می‌شود بلکه روش‌های مختلفی برای پرورش خلاقیت کودکان در سنین مختلف است. تا جایی که در بسیاری از کلاس‌های پرورش خلاقیت برای کودکان از این روش‌ها استفاده می‌شود.
۵. روش‌های جدید تربیت فرزند را یاد بگیرید و به‌روز باشید
هیچ‌کس برای پدر و مادر شدن به‌طور کامل آماده نیست. چرا که در تربیت فرزندان باید همراه با آن‌ها یاد بگیرید. بزرگ کردن کودکان را به عنوان یک تجربه یادگیری در نظر بگیرید که در آن هر روز چیز جدیدی از کودک خود یاد می‌گیرید. این ایده به شما کمک می‌کند، همواره با آزمون و خطا به آموزش خلاقیت کودکان و پرورش آن برای کودک خود مشغول باشید.
۶. اشتباهات، روش‌های جایگزینی برای عمل هستند
موقعیت‌هایی وجود خواهند داشت که آن‌طور که پیش‌بینی شده بود، پیش نمی‌رود. اما نگاه کردن به این تجربیات با دید کلی‌تر بیشترین اهمیت را دارد. بچه‌ها از این تجربیات درس می‌گیرند، مهم نیست که اتفاق چقدر کوچک یا شکست چه‌قدر بزرگ باشد، گاهی کودکان بیشتر از والدین، خود را سرزنش می‌کنند. بنابراین بهتر است به کودکان یاد بدهیم که اشتباهات، روش‌های جایگزین هستند. بهترین طرح‌ها آن‌هایی هستند که اصلاً چیده نشده‌اند و می‌توانید در آینده به آن‌ها دست پیدا کنید. روشی که به کودکان یاد می‌دهد، خلاقیت همان راهکاری است که کسی انتظارش را ندارد و شاید فقط این کودک شماست که می‌تواند آن را انجام دهد. چنین روش‌هایی باعث آموزش خلاقیت به کودکان می‌شود.
چگونه در دوران کودکی خلاقیت را پرورش دهیم؟
پرورش خلاقیت می‌تواند کودکان را برای آینده‌ای مبهم آماده کند. چگونه می‌توانیم تفکر خلاق را پرورش دهیم؟ اینجا پنج رویکرد مشخص وجود دارد که والدین و مربیان می‌توانند برای توسعه تفکر خلاق و آموزش خلاقیت کودکان پیاده کنند.
روی مهارت‌های عملی کار کنید
افراد خلاق مهارت‌های عملی بهتری دارند. از این رو بهتر است مربیان و معلم‌ها به جای آموزش‌های تئوری با تخته و گچ، خلاقیت را پرورش دهند و زمان بیشتری را برای یادگیری عملی بگذارند تا تاثیر مستقیم آن را در خلاقیت کودکان به‌خوبی مشاهده کنند.
به خلاقیت پاداش دهید
کار خلاقانه واقعی را ستایش و اهمیت آن را بیان کنید. با این حال، به یاد داشته باشید که خلاقیت به معنی انجام کاری جدید و ارزشمند است؛ نه صرفاً جدید. بنابراین هر زمان که کودکان چیز جدیدی تولید می‌کنند که می‌تواند سودمند نیز باشد، آن‌ها را تشویق کنید. زیرا باعث پرورش خلاقیت کودکان می‌شود.
تفکر مستقل را تقویت کنید
والدین باید در کنار پرسیدن و حل مسئله ریاضی که جواب‌هایی مشخص و از پیش تعیین شده دارند، سوالات باز از فرزندان خود بپرسند. سوالاتی که پاسخ مشخصی ندارند و هر کس می‌تواند پاسخ خود را به آن بدهد. با این کار در واقع از کودکان خود نظرخواهی می‌کنید و می‌توانید باعث پرورش خلاقیت آن‌ها شوید.
یک راه خوب در مهد کودک برای پرورش خلاقیت کودکان، برگزاری کلاس نقاشی و خلاقیت برای کودکان است که به آن‌ها کمک می‌کند بدون داشتن الگو در کشیدن نقاشی بتوانند، تصاویر جدیدی خلق کنند.
کودکان را با چالش‌های جدید آشنا کنید
برای کمک به توسعه تفکر مستقل و تشویق کودکان به ارتباط، مفاهیمی که با آن‌ها آشنا هستند را به روش‌های نو و مشکلات را با راه‌حل‌هایی که به طور منطقی از درس‌های گذشته پیروی نمی‌کنند، معرفی کنید.
حفظ اعتماد به نفس
ایده‌های خلاقانه‌ای که وضعیت موجود را به چالش می‌کشند، علی‌رغم تمامی خوبی‌هایی که دارند ممکن است با انتقاد مواجه یا حتی رد شوند. ما باید کودکان را راهنمایی کنیم تا در مواجهه با مقاومت یا شکست، اعتماد به نفس داشته باشند. در واقع یکی از مهم‌ترین فواید خلاقیت برای کودکان حفظ اعتماد به نفس آن‌هاست که در رشد کودکان نیز تاثیر چشمگیری دارد.
بیشتر بخوانید: روش‌های خلاقانه آموزش هنر کودکان و مزایای آن
معرفی کتاب‌های کاربردی پرورش خلاقیت در کودکان
در زمینه پرورش خلاقیت کودکان کتاب‌های زیادی در بازار وجود دارد. بخشی از این کتاب‌ها به‌عنوان راهنمایی هستند که به شما والدین و مربی کمک می‌کنند، از راهکارهای موجود برای افزایش خلاقیت کودکان استفاده کنید.
برخی از کتاب‌ها نیز مخصوص کودکان هستند که با استفاده از بازی یا داستان اجازه تفکر خلاق و پرورش آن را به کودکان می‌دهند.
در ابتدا کتاب‌های راهنما برای والدین و مربیان را معرفی می‌کنیم. سپس شما را با سایر کتاب‌هایی که مناسب پرورش خلاقیت کودکان هستند و برای آن‌ها طراحی شده‌اند، آشنا خواهیم کرد.
لیست کتاب‌های خلاقیت کودکان که برای والدین و مربیان تالیف شده است:
- کتاب رشد خلاقیت در مرحله پایه دوران کودکی، نویسنده: پاملا. می، مترجم: علی ایمانی و محمدحسن فاطمی راد، ناشر: انتشارات وانیا
- کتاب پرورش خلاقیت در کودکان و نوجوانان؛ چگونه کودک خلاقی داشته باشیم؟، نویسنده: تینا بروس، مترجم: احمد عابدی، سعید حبیب الهی، مهناز شیرانی
- روش‌های پرورش خلاقیت در کودکان، نویسنده: پیتر سن، مترجم: بهجت نجفی، ناشر: پیک‌بهار
- کتاب پرورش خلاقیت کودکان در خانه و مدرسه، نویسنده: حسین فرخ مهر، انتشارات اعلی
لیست کتاب‌های خلاقیت کودکان که برای سنین مختلف نوشته شده است:
- کتاب ساختن فوق العاده است، نویسنده اشلی اسپایرز – این کتاب برای کودکان زیر ۷ سال مناسب است و در آن داستان دختربچه‌ای روایت می‌شود که می‌خواهد اختراعی را به سرانجام برساند اما با دردسرهایی در این مسیر مواجه می‌شود.
- کتاب هدیه‌ای برای مامان بزرگ، نویسنده: هریت زیفر – این کتاب برای کودکان ۱ الی ۹ ساله مناسب است و قصه‌ای جذاب در مورد ساخت یک هدیه دوست‌داشتنی برای مادربزرگ روایت می‌کند. در این قصه، لی‌لی می‌خواهد کلاهی شگفت‌انگیز برای هدیه به مادربزرگ آماده کند و در نهایت رفتار مادربزرگ به این هدیه عجیب بسیار شنیدنی است. نوع قصه و تصویر سازی زیبای کتاب برای کودکان جذابیت زیادی دارد.
- کتاب می‌توانم یک من دیگر بسازم، نویسنده: شینسوکه یوشی‌تکه – این کتاب داستان ماجرای پسربچه‌ای را روایت می‌کند که رباتی ساخته تا به جای او مشق بنویسد و کارهای سخت را انجام دهد اما در طول داستان متوجه می‌شوید که همه‌چیز به این سادگی‌ها نیست. این کتاب ویژگی‌هایی مانند پرسشگری و همچنین تفکر خلاق را در کودکان تقویت خواهد کرد.
- کتاب شاید سیب باشد، نویسنده: شینسوکه یوشی‌تکه – این کتاب به نوعی داستان فلسفی را برای کودک روایت می‌کند و باعث می‌شود چراغ‌هایی در ذهن او روشن شده و ویژگی پرسشگری را تقویت کند. چرا که فلسفه به خودی خود باعث پرورش خلاقیت می‌شود. در این کتاب هر مدل سیب یک نام اختصاصی دارد و با مفاهیمی ساده کودکان را جذب خود می‌کند.
- کتاب بازی‌های آموزشی برای پرورش یک ذهن خلاق، نویسنده: منیره عابدی درچه و مهدیه کشان. این کتاب مناسب کودکان در سنین دبستان یعنی ۷ تا ۱۱ سال است وبه آن‌ها اجازه می‌دهد در کنار بازی مطالب مفیدی را یاد بگیرند. هر بخش کتاب یک بازی معرفی شده و در مورد اثر آن بر روی کودک، تعداد نفرات و همچنین وسایل مورد نیاز به‌طور کامل توضیح داده شده است. این کتاب نیز از جمله کتاب‌های معروف پرورش خلاقیت است.
- کتاب خط خطی هر جور که بخوای، نویسنده: تارو گومی – نقاشی یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزارها برای خلاقیت است. در این کتاب که برای کودکان ۹ تا ۱۱ سال طراحی شده، ایده‌های نقاشی برای کودکان با ابتکار بیان شده است. برای مثال نویسنده از کودک می‌خواهد محل زندگی، غذای مورد علاقه، ورزش، گیاهان و غیره را نقاشی کند. گاهی نیز حتی کودک خطوط نیمه تمام را تکمیل می‌کند تا نقاشی جدیدی خلق شود.
- کتاب طراحی و رنگ‌آمیزی خلاق، نویسنده: تارو گومی – این کتاب برای کودکان ۳ تا ۹ سال مناسب است و در آن کودک قرار است با رنگ‌آمیزی از قوه تخیل خود استفاده کند.
- کتاب جنگل برای همه، اثر: نازنین عباسی گردآوری، هنر اوریگامی: علیرضا علاءالدینی- اوریگامی ابزار مهم دیگری برای پرورش خلاقیت است. هنری که با کاغذ شکل‌های گوناگونی را خلق می‌کند. این کتاب بدون هیچ‌گونه کلمه‌ای تدوین شده و همه آن را تصاویر و عکس‌هایی تشکیل می‌دهد که با موجودات اوریگامی داستان‌ها را روایت می‌کند.
بیشتر بخوانید: معرفی ۱۰ کتاب فرزندپروری جدید و کاربردی برای والدین
سخن پایانی
پرورش خلاقیت کودکان علاوه‌بر اینکه نقش مهمی در موفقیت آن‌ها دارد، باعث رشد مهارت‌هایی مثل حل مسئله و پرسشگری می‌شود.
با توجه به اینکه کودکان اولین آموزش و محیطی را که تجربه می‌کنند، خانواده و با والدین است، تاثیر آموزش‌ها و نحوه تربیت کودکان اهمیت زیادی خواهد داشت. کودکانی که در فضای فکری بازتر با قدرت تجربه و آزمون و خطا رشد می‌کنند، خلاقیت بیشتری نشان می‌دهند.
اما پرورش خلاقیت منحصر به همین دوره نمی‌شود و در دوران مدرسه نیز ادامه پیدا می‌کند تا جایی که نوع آموزش تاثیر زیادی در پرورش خلاقیت در کودکان ابتدایی خواهد داشت و یک روش کاربردی برای رشد خلاقیت کودکان در این سنین، آموزش‌های عملی به جای استفاده از تخته و گچ است.
در پرورش استعدادها و رشد خلاقیت کودکان کتاب‌های مختلفی تالیف شده است که می‌تواند به‌عنوان راهنما به شما در این زمینه کمک کند.
دیدگاهها