زمان مطالعه:۷ دقیقه
در ابتدای مقاله «هویت؛ جایگاه یک کودک در جهان» می‌خوانیم که:
«هویت مثبت و احساس تعلق با هم ایجاد می‌شود و تحت‌تأثیر روابط کودکان با بزرگسالان قرار می‌گیرد.»
ایجاد دیدگاه مثبت نسبت به خود برای توانایی هر کودک برای یادگیری و تعامل مؤثر با دنیای خود امری اساسی است. بخش مهمی از توسعه هویت ما ناشی از درک ما هم از خود و هم از افراد اطرافمان است. در سال‌های اولیه زندگی، مربیان نقش مهمی در کمک به کودکان برای ایجاد دیدگاه مثبت نسبت به هویت خود و همچنین کمک به احساس تعلق به بزرگ‌ترها دارند. این دیدگاه دوجانبه مانند یک «چسب» اساسی روانی – اجتماعی است که هر فرد (نوزادان، کودکان و بزرگسالان) را در موقعیت خاصی در مکان، زمان و جامعه انسانی قرار می‌دهد و مهم‌تر از همه، افراد را به یکدیگر پیوند می‌دهد.
بر همین اساس، در ادامه این مقاله از مقالات آموزشی سلاله، به تعریف هویت جهانی و مسائل مربوط به هویت جهانی کودکان می‌پردازیم.
لزوم ارزش‌دهی به هویت کودکان
کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حقوق کودک (در سال 1989) کودکان را به عنوان اعضای توانمند جامعه در حق خود به رسمیت می‌شناسد و کودکان می‌توانند و باید بر دنیای اطراف خود از جمله افرادی که با آنها اشتراک دارند تأثیر بگذارند. این کنوانسیون به طور خاص، به هویت به عنوان یک عنصر اساسی در آموزش و پرورش به شرح زیر اشاره می‌کند:
«اینکه همه کودکان حق برخورداری از آموزش و پرورشی را دارند که پایه و اساس را برای بقیه عمرشان بنیان بگذارد، توانایی آنها را به حداکثر برساند و به هویت آنها در ابعاد شخصی، خانواده، فرهنگی و جهانی احترام بگذارد».
یکی از جنبه‌هایی که در مورد هویت افراد مهم است و متأسفانه در بسیاری از موارد نادیده گرفته می‌شود، هویت جهانی است. در سال‌های اخیر با پیشرفت فرهنگ و رشد علمی در زمینه‌های تربیتی، هویت فردی کودکان بهتر درک می‌شود. اما هویت جهانی همچنان به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های منفعل هویت، چه در مورد بزرگسالان و چه در مورد کودکان، مبهم باقی‌مانده است.
هویت جهانی از کجا نشئت می‌گیرد؟
در مقاله «هویت چیست؟ هرآنچه که باید در مورد هویت بدانید» در مورد تعریف هویت و ماهیت آن توضیح داده‌ایم. باتوجه‌به این مقاله و مطالبی که در ادامه بیان می‌کنیم، سعی در تشریح هویت جهانی و اهمیت شناخت و تقویت آن در کودکان خواهیم پرداخت.
برای درک بهتر هویت، نحوه توصیف برخی از روان‌شناسان اجتماعی را در نظر بگیرید. روان‌شناسان اجتماعی، کسانی که به مطالعه چگونگی تعاملات اجتماعی می‌پردازند، در یک طبقه‌بندی خاص، هویت را به چهار نوع زیر طبقه‌بندی می‌کنند:
- هویت شخصی
- هویت نقش
- هویت اجتماعی
- هویت جمعی
هویت شخصی (Personal Identity):
عبارت است از آنچه که یک فرد را بر اساس تجارب زندگی متمایز از دیگری می‌کند. طبق این نوع از هویت، هیچ دو نفر، حتی دوقلوهای همسان، زندگی یکسانی ندارند.
هویت نقش (Role Identity):
این جنبه از هویت، نحوه تعامل ما در موقعیت‌های خاص را مشخص می‌کند. نقش‌های ما از محیطی به محیط دیگر و از موقعیتی به موقعیت دیگر تغییر می‌کند و بر اساس آن، هویت‌هایمان نیز تغییر می‌کنند. در محل کار شما ممکن است یک سرپرست باشید. در کلاس درس شما یک هم‌کلاسی هستید که به‌صورت مشترک کار با دیگران می‌کنید. در خانه، شما ممکن است والدین یک کودک ۱۰ساله باشید. در هر محیطی، شخصیت حبابی شما ممکن است یکسان باشد، اما اینکه همکاران، هم‌کلاسی‌ها و خانواده شما را چگونه می‌بینند، متفاوت است.
هویت اجتماعی (Social Identity):
آگاهی ما از نحوه ارتباط ما با گروه‌های خاص، زندگی عمومی ما را شکل می‌دهد. برای مثال، یک فرد ممکن است با ایرانی‌های مقیم ترکیه، مشهدی‌ها، مسیحی‌ها و یا طرف‌داران علی دایی ارتباط برقرار کند یا با آنها هم‌ذات‌پنداری کند. این هویت‌ها بر تعامل ما با دیگران تأثیر می‌گذارد. به‌عنوان‌مثال، هنگام ملاقات با یک شخص، ما به دنبال ارتباطی می‌گردیم که نشان دهد چگونه شبیه یا متفاوت با او هستیم. آگاهی ما از اینکه چه کسی هستیم باعث می‌شود رفتار خاصی دررابطه‌با دیگران داشته باشیم. اگر شما خود را به‌عنوان یک طرف‌دار فوتبال معرفی کنید، ممکن است به شخص دیگری که او نیز عاشق بازی فوتبال است، علاقه داشته باشید.
هویت جمعی (Collective Identity):
هویت جمعی به چگونگی شکل‌گیری گروه‌ها حول یک علت یا باور مشترک اشاره دارد. برای مثال، افراد ممکن است بر سر ایدئولوژی‌های سیاسی مشابه یا جنبش‌های اجتماعی مشترک پیوند بخورند. هویت جمعی افراد به همان اندازه شکل می‌گیرد که در درک از مسائلی که به آن اعتقاد دارند، مشترک باشند.
با درنظرگرفتن تعریف هویت جمعی، می‌توان آن را به نوع دیگری از هویت به نام هویت جهانی (global Identity) تعمیم دارد. براین‌اساس، هویت جهانی به شناخت و احساس تعلق فرد یا گروه به کل بشریت اشاره دارد و از ارتباطات، ارزش‌ها و همبستگی جهانی شکل می‌گیرد.
این هویت بر پایه تعاملات جهانی، آرمان‌ها و ایدئولوژی‌های مشترک و مشارکت در مسائل جهانی نظیر حقوق بشر و حفاظت از محیط‌زیست استوار است. فرد با داشتن هویت جهانی، خود را به‌عنوان بخشی از جامعه جهانی می‌بیند و با دیگر افراد در سراسر دنیا احساس همبستگی می‌کند. هویت جهانی تحت‌تأثیر فرهنگ‌های مختلف، تحولات اجتماعی و تکنولوژی مدرن به طور پیوسته درحال‌توسعه است و انسان‌ها را به هم نزدیک‌تر می‌سازد.
هویت جهانی در کودک چگونه تعریف می‌شود؟
هویت جهانی در کودک به معنای آگاهی و شناخت او از این است که به بخشی از جامعه جهانی تعلق دارد؛ فراتر از خانواده، جامعه، مرزهای ملی و فرهنگی خود. این مفهوم در کودکان از طریق تجربیات روزمره و آموزش شکل می‌گیرد و به‌تدریج تکامل می‌یابد. کودکان با تعامل با افراد مختلف از فرهنگ‌های گوناگون، مشاهده مسائل جهانی (مانند تغییرات آب‌وهوا و مسائل مربوط به حقوق بشر) و یادگیری ارزش‌های انسانی مانند همبستگی و احترام به تنوع نژادی، هویت جهانی خود را تقویت می‌کنند.
علاوه بر این، کودکان از طریق رسانه‌ها، اینترنت، کتاب‌ها و سفرهای مجازی، با جوامع و ایدئولوژی‌های مختلف آشنا شده و احساس تعلق به جامعه‌ای جهانی در آنها شکل می‌گیرد.
اهمیت‌دادن به هویت جهانی در کودکان
اهمیت‌دادن به هویت جهانی کودک نقش مهمی در تربیت او به‌عنوان یک شهروند، یا بهتر است بگوییم انسان، آگاه و همدل با دنیای پیرامون دارد. با تقویت هویت جهانی، کودک یاد می‌گیرد در آینده به تفاوت‌ها احترام بگذارد، با دیگران همدلی کند و برای مسائل جهانی؛ مانند حقوق بشر و محیط‌زیست اهمیت قائل شود.
این نگرش به او کمک می‌کند تا نه‌تنها به منافع فردی و ملی، بلکه به رفاه کل بشریت توجه کند. پرورش هویت جهانی در کودکان همچنین موجب می‌شود آنها با تحولات اجتماعی و فرهنگی در جهان سازگارتر شوند و با دیگران، فارغ از مرزهای جغرافیایی، ارتباط مثبت و سازنده برقرار کنند.
راهکارهای تقویت هویت جهانی کودکان
آموزش هویت جهانی به کودکان می‌تواند از طریق راهکارهای زیر انجام‌پذیر است:
- آشنایی با فرهنگ‌های مختلف: کودکان را با تنوع فرهنگی، آداب‌ورسوم و زبان‌های مختلف از طریق کتاب‌ها، فیلم‌ها، و برنامه‌های آموزشی آشنا کنید.
- تشویق به همدلی و احترام: ارزش‌هایی مانند احترام به تفاوت‌ها و همدلی با دیگران را از سنین کم در کودکان تقویت کنید.
- آموزش مسائل جهانی: کودکان را با مسائل جهانی؛ مانند تغییرات اقلیمی، حقوق بشر، و عدالت اجتماعی به زبان ساده آشنا کرده و مشارکت در حل این مسائل را ترویج دهید.
- تجربیات عملی: فرصت‌های واقعی مانند تعامل با کودکان از سایر کشورها (مبادله‌های فرهنگی، مکاتبه‌های آنلاین) فراهم کنید.
- استفاده از تکنولوژی: با استفاده از اینترنت، برنامه‌ها و بازی‌های آموزشی، کودکان را به دنیای گسترده‌تری متصل کنید و آنها را با ایده‌های جهانی آشنا کنید.
- تشویق به سفر و ماجراجویی: اگر امکان دارد، کودکان را به سفر ببرید تا از نزدیک با فرهنگ‌ها و مکان‌های جدید آشنا شوند.
نقش مربیان در مهدکودک و مدرسه در تقویت مفهوم هویت در کودکان
مربیان نقش مهمی در تضمین پذیرش و به‌رسمیت‌شناختن هویت کودکان خردسال دارند. رویکرد آنها مستقیماً بر توانایی کودکان برای ایجاد هویت مثبت در مکان‌های مختلفی که تجربه خواهند کرد تأثیر می‌گذارد. تمرین‌های مثبت با کودکان به آنها کمک می‌کند تا یادگیرنده‌هایی با اعتمادبه‌نفس شوند.
مشارکت با مربیان متفکر و فهمیده به کودکان این امکان را می‌دهد که ابتدا احساس راحتی کنند و سپس دیگران را درگیر کنند و بر آنها تأثیر بگذارند؛ به‌گونه‌ای که یادگیری را برای همه غنی کنند. هنگامی که همه شامل می‌شوند، می‌توان یک اشتراک معنادار برای فرهنگ و تقویت پذیرش هویت کودکان وجود داشته باشد.
جمع‌بندی
هویت جهانی به معنای شناخت فرد از تعلق به جامعه جهانی و همبستگی با کل بشریت است؛ مفهومی فراتر از مرزهای ملی و فرهنگی. این هویت شامل ارزش‌هایی مانند احترام به تنوع، همدلی با دیگران و مشارکت در مسائل جهانی است. در عصر جهانی‌شدن و ارتباطات گسترده، داشتن هویت جهانی به فرد کمک می‌کند تا در دنیایی متنوع و پیچیده بهتر زندگی کند و نقش مؤثری در ساختن آینده‌ای بهتر داشته باشد.
همان‌طور که گفته شد، برای آشناکردن کودکان باهویت جهانی و تقویت آن، می‌توان از روش‌های مختلفی بهره گرفت. ابتدا با معرفی فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف از طریق کتاب‌ها، فیلم‌ها و برنامه‌های آموزشی، می‌توان ذهن کودکان را به دنیای گسترده‌تری باز کرد. آموزش ارزش‌هایی مانند احترام به تفاوت‌ها و همدلی، به کودکان کمک می‌کند تا با دیدی بازتر به جهان نگاه کنند. همچنین، آشنایی با مسائل جهانی؛ مانند حقوق بشر، تغییرات اقلیمی و صلح‌آمیز حل‌کردن مشکلات، کودکان را به شهروندانی مسئولیت‌پذیر تبدیل می‌کند.
خوشبختانه امروزه امکان تعاملات واقعی مانند مکاتبه یا ارتباط با کودکان دیگر کشورها، سفرها و استفاده از تکنولوژی برای گسترش افق دید کودکان از جمله راهکارهای مؤثر در تقویت هویت جهانی در آنها بیشتر از گذشته وجود دارد. این اقدامات، به کودکان کمک می‌کند تا با درک بهتری از جهان، به انسان‌هایی آگاه و همدل تبدیل شوند.
منابع:
تعامل بین هویت های اجتماعی و جهانی شدن
دیدگاهها