بعضی از ویژگی‌ها مانند داشتن قدرت رهبری و مدیریت ممکن است در بعضی از کودکان به شکل ذاتی وجود داشته باشد. این ویژگی ذاتی و طبیعی در کودکان ممکن است به آنها کمک کند که رهبران خوبی باشند، اما برای اینکه این قدرت در آینده نیز به اندازه کافی در او وجود داشته باشد، لازم است که آموزش‌های مرتبط با مدیریت و رهبری به کودک داده شود. خوشبختانه والدین و مربیان می‌توانند نقش مهمی در آموزش مهارت‌های رهبری به کودکان ایفا کنند. در ادامه این مقاله بر اساس توصیه‌های روان‌شناسان راهکارهایی را ارائه می‌کنیم که در تربیت یک کودک مدیر و رهبر نقش بسیار زیادی دارند.
مفهوم رهبری در کودکان چیست؟
رهبری به معنای توانایی تأثیرگذاری بر رفتار دیگران در جهت دستیابی به یک هدف خاص است. سخنران انگیزشی، تونی رابینز، رهبری را «مهارتی قدرتمند که می‌تواند در طول زمان توسعه یابد» توصیف می‌کند. هیچ نوع شخصیت از پیش تعیین شده‌ای وجود ندارد که فرد را به یک رهبر عالی تبدیل کند؛ بنابراین لازم است برای این کار مهارت رهبری به‌عنوان یکی از مهارت‌های زندگی اجتماعی کودکان به آنها آموزش داده شود.
رهبران واقعی، دیگران را به عمل ترغیب می‌کنند و در عین حال مسیر و نحوه انجام آن را نیز مشخص می‌کنند. آنها شخصیت‌های دوست‌داشتنی و دارای مهارت‌های تفکر انتقادی هستند که به آنها کمک می‌کند تا از منابع موجود به‌طور مؤثر استفاده کنند. فعالیت‌های متنوعی برای کودکان وجود دارد که می‌تواند به توسعه مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های بین‌فردی و هوش هیجانی آنها کمک کند تا بتوانند رهبران مؤثری در زندگی خود و دیگران باشند.
چرا تقویت مهارت‌های رهبری در کودکان اهمیت دارد؟
اگر می‌خواهید بدانید چگونه می‌توانید کودکی را به رهبر تبدیل کنید، یکی از عوامل کلیدی در پیش‌بینی توانایی‌های رهبری قوی، اعتماد به نفس سالم است. تعیین مرزها، تقویت مثبت و اجازه‌دادن به آنها برای مواجهه با چالش‌های زندگی به صورت مستقیم، به ایجاد ویژگی‌های رهبری قوی در کودکان کمک می‌کند. پرورش این ویژگی‌ها به دلایل زیر بسیار مهم است:
- رهبری نیازمند اعتمادبه‌نفس است؛ که برای همه جنبه‌های زندگی ضروری است.
- با تسلط روزافزون وسایل دیجیتال بر زندگی ما، نیاز به توسعه مهارت‌های ارتباط چهره‌به‌چهره بیشتر احساس می‌شود. توانایی برقراری ارتباط مؤثر، چه در محیط اجتماعی و چه در مدرسه، بخش مهمی از یک انسان سازگار و موفق محسوب می‌شود.
- مهم است بدانیم که کارکنان از شرکت‌ها جدا نمی‌شوند؛ بلکه از رهبران و مدیران ضعیف جدا می‌شوند.
- کودکان با اعتمادبه‌نفس از عزت‌نفس سالم برخوردارند و از شکست یا موفقیت هراسی ندارند.
افراد موفق می‌دانند چگونه با دیگران به خوبی کنار بیایند، به دقت گوش دهند و تفکر خلاق داشته باشند. با پیشرفت هوش مصنوعی، نیاز به مهارت‌های نرم بیشتر می‌شود؛ بنابراین آموزش مهارت‌های رهبری می‌تواند کودکان را برای دنیای کاری آینده آماده کند. در ادامه به چگونگی تبدیل‌کردن یک کودک به یک رهبر می‌پردازیم.
۱۰ روش برای تقویت مهارت‌های رهبری در کودکان
هیچ مجموعه قوانین ثابتی برای توسعه مهارت‌های رهبری در کودکان وجود ندارد. کارشناسان معتقدند بهترین راه برای این کار، الگوبرداری و ایجاد محیطی است که به کودکان کمک کند تا ویژگی‌های رهبری را از طریق کاربرد عملی تقویت کنند. راهکارهای زیر در راستای رسیدن به این هدف تاثیر زیادی دارند.
- تشویق به کار تیمی
ویژگی‌های رهبری در کودکان از طریق کار تیمی به سرعت رشد می‌کند. مشارکت در انجام کارهای خانه یا فعالیت‌های گروهی خارج از مدرسه می‌تواند به کودکان کمک کند تا مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی، حل‌مسئله و همکاری را سریع‌تر یاد بگیرند. از طریق کار تیمی، کودکان از استعدادهای طبیعی خود برای دستیابی به یک هدف گروهی استفاده می‌کنند. کار با دیگران به سرعت نقاط قوت و همچنین زمینه‌های نیازمند بهبود در آنها را آشکار می‌سازد.
- فعالیت‌های داوطلبانه
کارهای داوطلبانه به کودکان دیدگاهی متفاوت می‌بخشد و آنها را به تفکر خلاقانه درباره حل مشکلات دنیای واقعی ترغیب می‌کند. اما فراتر از آن، به کودکان می‌آموزد که در خدمت دیگران باشند. هر رهبر بزرگی بر مردم یا هدفی متمرکز است. بنابراین اگر می‌خواهید کودکی را به یک رهبر تبدیل کنید، به او بیاموزید که چگونه در خدمت چیزی فراتر از خود باشد.
کودکان به طور طبیعی کنجکاو هستند و تمایل دارند سؤالات زیادی درباره چرایی، چگونگی و آنچه می‌توانند برای کمک انجام دهند، بپرسند. لازم است پاسخ‌های مناسبی برای این سوالات داشته باشید.
- الگوی خوبی برای کودک باشید
اولین آموزگار هر کودک، والدین او هستند. تحقیقات دایانا باومریند، روانشناس دانشگاه کالیفرنیا در دهه ۱۹۶۰ نشان داد که سه سبک تربیتی وجود دارد:
- والدین آسان‌گیر: والدین بدون تنبیه و با پذیرش کامل نسبت به رفتار کودک عمل می‌کنند.
- والدین استبدادی: والدین سعی می‌کنند کودک را براساس استانداردهای مشخصی کنترل و شکل دهند.
- والدین مقتدر: والدین به‌طور منطقی سعی می‌کنند کودک را راهنمایی کنند. علاوه بر اینکه روی قوانین خود می‌ایستند اما با مهربانی با کودک همدلی می‌کنند.
سبک تربیتی ایده‌آل، مقتدرانه است؛ زیرا به کودکان اجازه می‌دهد با احترام به اقتدار رشد کنند، بدون اینکه احساس خفقان یا وفاداری کورکورانه به آن داشته باشند.
- ثبت‌نام در اردوهای گروهی
اردوهای کودکان می‌توانند نقش مهمی در تقویت مهارت‌های رهبری آنها ایفا کنند. این اردوها از طریق بازی‌ها، بحث‌ها، نقش‌آفرینی و فعالیت‌های تیمی به کودکان اهمیت رهبری اجتماعی را آموزش می‌دهند. در این محیط‌ها، کودکان در طول یک یا چند روز با هم‌سالان خود در ارتباط هستند که به آنها حمایت و راهنمایی لازم از سوی هم‌سن‌وسالانشان را برای رشد شخصی فراهم می‌کند. اردوهای تابستانی همچنین حس کار تیمی را تقویت می‌کنند که پیش‌نیازی برای مهارت‌های رهبری است.
- ایجاد ارتباط کودک با رهبران
یک ضرب‌المثل قدیمی و تا حدودی کلیشه‌ای از سخنران انگیزشی، جیم ران، می‌گوید:
«تو میانگین پنج نفر از کسانی هستی که بیشترین زمان را با آنها می‌گذرانی».
هیچ راهی بهتر از احاطه‌کردن کودکان با رهبران برای تقویت مهارت‌های رهبری آنها وجود ندارد. منظور از رهبران، افرادی است که تأثیرات مثبت بر روی کودک دارند. طبق نظریه یادگیری اجتماعی، کودکان رفتار خود را از بزرگترها الگوبرداری می‌کنند. بنابراین باید مطمئن شوید که آنها به الگوهای درستی نگاه می‌کنند و از رفتارهای مثبت الهام می‌گیرند.
- به کودکان حق انتخاب بدهید
فعالیت‌های پرورش شخصیت و رهبری برای کودکان شامل ایجاد فرصت‌هایی برای آنها جهت انتخاب کردن است. برای مثال، اجازه‌دادن به آنها برای انتخاب لباس یا انتخاب بین میان‌وعده‌های مختلف، نیاز به تفکر و در نظر گرفتن گزینه‌ها دارد. هرچه بزرگ‌تر می‌شوند، باید توانایی تصمیم‌گیری را در خود پرورش دهند. فراتر از این، آنها باید با مسئولیت‌پذیری در برابر انتخاب‌های خود و پذیرش پیامدهای آنها نیز راحت باشند.
- مهارت‌های ارتباطی را به کودکان آموزش دهید
مهارت‌های ارتباطی با هوش هیجانی رابطه مستقیمی دارند. آنچه که اهمیت دارد فقط این نیست که فرد چه چیزی را منتقل می‌کند، بلکه نحوه و عملکرد ارتباط نیز بسیار مهم است. به عنوان مثال، اگر کودکی ناراحت است، باید توانایی توضیح‌دادن دلیل ناراحتی خود را داشته باشد، نه فقط اینکه بگوید ناراحت است.
اگر می‌خواهید بدانید چگونه می‌توانید رهبری را به کودکان آموزش دهید، بهترین راه، الگوبرداری است. دفعه بعد که کودک رفتاری نامناسب داشت، از او بخواهید توضیح دهد چرا اینطور عمل کرده و یک گفت‌وگوی سازنده درباره ارتباط احساسات و رفتارشان داشته باشید. همچنین قرار دادن آنها در محیط‌های گروهی، مانند برنامه‌های فوق‌برنامه، به آنها کمک می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی خود را با دیگران بهبود بخشند.
- تشویق به پشتکار در کودکان
توانایی پشتکار و غلبه بر چالش‌ها، کلید موفقیت در کار و روابط است. به‌عنوان‌مثال، ممکن است کودکان در درک یک مفهوم یا بازی دچار مشکل شوند اما به تلاش خود ادامه دهند تا زمانی که بهتر شوند. آموزش به کودکان برای ادامه‌دادن و تنها به پیروزی فکر نکردن، به موفقیت‌های آینده آنها کمک می‌کند. پشتکار یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رهبری است که کودکان باید آن را بیاموزند؛ زیرا این ویژگی پایه‌گذار تمام فرایندهای یادگیری مهارت‌ها است.
- به کودک اجازه دهید مسیر خود را انتخاب کند
چگونه می‌توان کودکی را به رهبر تبدیل کرد؟ از زندگی‌کردن به جای آنها دست بردارید. کودکانی که خود را می‌شناسند و به دنبال علایق و اشتیاق‌های خود می‌روند، با احتمال بیشتری به رهبران موفق تبدیل می‌شوند. کودکان به طور طبیعی کنجکاو، بلندپرواز و پرانرژی هستند اما اغلب این ویژگی‌ها را با گذر زمان از دست می‌دهند.
شور و اشتیاق چیزی است که به‌وضوح احساس می‌شود. وقتی یک رهبر پرشور و هیجان است، انگیزه‌دادن و الهام بخشیدن به دیگران برای او آسان‌تر است.
- پرورش روحیه کارآفرینی در کودکان
آموزش مهارت‌های رهبری مانند کارآفرینی به کودکان، به آنها نگرش «می‌توانم» می‌دهد؛ حتی در مواجهه با چالش‌ها. توسعه تاب‌آوری و درک شکست به‌عنوان یک مهارت زندگی بسیار مهم است. وقتی کودکان از شکست نمی‌ترسند، بیشتر تمایل دارند که ادامه دهند و دوباره تلاش کنند. وقتی به آنها آموزش می‌دهید که شکست را تجربه کنند و از آن بیاموزند، سریع‌تر یاد می‌گیرند و به جای اینکه بر تلاش‌های ناموفق خود تمرکز کنند، دوباره تلاش می‌کنند.
مزایای آموزش مهارت رهبری و مدیریت به کودکان
آموزش مهارت‌های رهبری و مدیریت به کودکان مزایای فراوانی دارد که می‌تواند تأثیرات مثبت و بلندمدتی بر زندگی شخصی، اجتماعی و حرفه‌ای آنها داشته باشد. در ادامه به برخی از این مزایا اشاره می‌کنیم:
- تقویت اعتمادبه‌نفس
یادگیری مهارت‌های رهبری باعث می‌شود که کودکان اعتمادبه‌نفس بیشتری پیدا کنند. وقتی که یک کودک می‌تواند تصمیمات مؤثری بگیرد و مسئولیت کارهای خود را بر عهده بگیرد، حس توانمندی در او تقویت می‌شود. این اعتمادبه‌نفس به او کمک می‌کند در مواجهه با چالش‌ها و موقعیت‌های جدید، بهتر عمل کند.
- توسعه مهارت‌های ارتباطی
رهبری نیازمند توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دیگران است. از طریق فعالیت‌های رهبری، کودکان یاد می‌گیرند که چگونه نظرات خود را به وضوح بیان کنند، گوش دهند و با دیگران همکاری کنند. این مهارت‌ها در هر جنبه‌ای از زندگی، از روابط اجتماعی گرفته تا محیط‌های کاری، مفید خواهند بود.
- پیشرفت در حل‌مسائل و تصمیم‌گیری
کودکان با یادگیری مهارت‌های مدیریت و رهبری، توانایی تحلیل مسائل و اتخاذ تصمیمات مناسب را پیدا می‌کنند. این مهارت‌ها به آنها کمک می‌کند که در مواجهه با مشکلات، راه‌حل‌های خلاقانه و منطقی ارائه دهند و به جای فرار از مشکلات، به دنبال حل آنها باشند.
- تقویت کار تیمی و همکاری
رهبری در کنار تصمیم‌گیری فردی، نیازمند همکاری و کار تیمی است. با آموزش مهارت‌های رهبری، کودکان می‌آموزند که چگونه در گروه‌ها با دیگران همکاری کنند، مهارت‌های ارتباطی و همکاری را تقویت کنند و نقش‌های مختلفی را در گروه به خوبی ایفا کنند.
- پذیرش مسئولیت و پشتکار
رهبران موفق کسانی هستند که مسئولیت انتخاب‌های خود را می‌پذیرند و از شکست‌ها به عنوان فرصت‌هایی برای یادگیری استفاده می‌کنند. با آموزش این مهارت‌ها به کودکان، آنها می‌آموزند که چگونه در برابر چالش‌ها مقاومت کنند و از هر شکست به‌عنوان فرصتی برای رشد استفاده کنند.
- توسعه هوش هیجانی
رهبری نه تنها نیازمند توانایی‌های عقلانی است، بلکه به مهارت‌های اجتماعی و هیجانی نیز بستگی دارد. کودکان با یادگیری مهارت‌های رهبری، توانایی مدیریت احساسات خود و دیگران را به دست می‌آورند، که این امر به بهبود روابط اجتماعی و تعاملات مثبت کمک می‌کند.
- آماده‌سازی برای آینده حرفه‌ای
کودکانی که مهارت‌های رهبری و مدیریت را از سنین پایین یاد می‌گیرند، برای آینده شغلی خود نیز آماده‌تر خواهند بود. این مهارت‌ها نه تنها در محیط‌های اجتماعی، بلکه در محیط‌های کاری نیز بسیار کاربردی است و می‌تواند فرصت‌های شغلی بیشتری را برای آنها فراهم کند.
- تشویق به خلاقیت و نوآوری
رهبران معمولاً افرادی هستند که ایده‌های نو و خلاقانه دارند. آموزش مهارت‌های رهبری به کودکان می‌تواند خلاقیت آنها را شکوفا کند و آنها را ترغیب کند که ایده‌های جدیدی را امتحان کنند و برای حل مشکلات، راه‌حل‌های نوآورانه ارائه دهند.
- آموزش پذیرش تفاوت‌ها و احترام به دیگران
رهبران خوب کسانی هستند که می‌توانند به نظرات و احساسات دیگران احترام بگذارند. آموزش مهارت‌های رهبری به کودکان، این ارزش‌های انسانی را در آنها تقویت می‌کند و به آنها می‌آموزد که چگونه درک بهتری از تفاوت‌ها و نیازهای دیگران داشته باشند.
- پرورش حس مسئولیت اجتماعی
رهبران معمولاً کسانی هستند که به دیگران خدمت می‌کنند و برای بهبود جامعه تلاش می‌کنند. از طریق آموزش مهارت‌های رهبری، کودکان می‌آموزند که چگونه می‌توانند مسئولیت‌پذیر باشند و در محیط‌های اجتماعی خود نقش مثبتی ایفا کنند.
آموزش مهارت‌های رهبری و مدیریت به کودکان، در کنار مشارکت مسئولانه، نه‌تنها به رشد فردی آنها کمک می‌کند، بلکه آنها را برای مواجهه با چالش‌های آینده آماده می‌کند و نقش مؤثری در شکل‌گیری نسل‌های آینده با تفکر مستقل، مسئولیت‌پذیر و خلاق ایفا می‌کند.
سخن نهایی
خوشبختانه امروزه مراکز پروش استعداد کودکان و مراکزی مانند بنیاد سلاله بسیار با مراکز سنتی متفاوت‌تر هستند و تمرکز اصلی آنها صرفا برگزاری چند کلاس آموزشی درسی ساده برای کودکان نیست. این مراکز به شکلی رهبری می‌شوند و به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به کودکان اجازه می‌دهند پتانسیل‌های خود را کشف کنند. از طریق تمرینات ورزشی و چالش‌های تیمی، کودکان بیشتر درباره خود و دیگران می‌آموزند. از طریق این برنامه‌ها که توسط مدیران باتجربه هدایت می‌شوند، هدف اصلی این مراکز برای کمک به کودکان برای تبدیل شدن به بهترین نسخه از خودشان است؛ هم به عنوان رهبران در زندگی خود و هم در زندگی دیگران!
منابع:
یاد دادن مهارت رهبری به کودکان
چگونه مهارت رهبری را در کودکان تقویت کنیم؟
دیدگاهها